Abstract:

Osmanlı Devleti, kuruluş yıllarından itibaren gayrimüslimlerin meskun olduğu Batı’ya doğru genişleme siyaseti izlemiştir. Gaza düşüncesiyle hareket ettiğinden dolayı da öncelikle Anadolu’nun batısı, daha sonra Balkanlar ve Avrupa’nın içlerine kadar olan bölgeyi hakimiyeti altına almıştır. Osmanlı Devleti, yeni ele geçirdiği yerlerde bulunan o yörenin eski sakinlerinin yerleşik birçok kural, gelenek ve inançlarına karışmamıştır. Osmanlılar, fethettiği coğrafyalarda bulunan insanlara geniş hürriyetler tanımış, halkla kaynaşma yolunu tercih etmiş ve hakimiyeti altında bulunan bütün vatandaşlarını mensup oldukları din/mezhebe göre sınıflandırmıştır. Yaklaşık olarak beş/altı asır Osmanlı Devleti’nin hakimiyeti altında yasamış olan gayrimüslimlerin, bu kadar uzun bir süre başka bir devletin hakimiyeti altında kalmalarını sadece askeri bir güç ile izah etmek doğru olmayacaktır. Zimmi hukuku ve millet sistemi çerçevesinde gayrimüslimlere tanınan dini, hukuki, iktisadi ve sosyal alanlardaki haklar, gayrimüslimlerin Osmanlı Devleti’ne bu kadar uzun süre bağlılıklarını izah etmede bize yardımcı olacaktır. Bu makalede gayrimüslimlerin Osmanlı Devleti’ne bağlılık nedenleri değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme o dönemin kaynakları esas alınarak yapılmıştır. Bu kaynaklar, Osmanlı dönemine ait ve daha önce kullanılmamış olan 16 ve 19. yüzyıllar arasında tutulan Osmanlı arşivlerinden alınan değişik belgeler kullanılmıştır. Bunlar, o dönemin hayatını yansıtan Şer’iyye Sicilleri (the Qadi’s Archives/Shari'a courts records) adı verilen yerel mahkeme ve Ahkâm-Şikâyet Defterleri adı verilen ve merkez karar organı olan Divan-ı Hümayun’da tutulan kayıtlar arasından seçilmiştir.

Keywords: