Özet:

Bütün dillerde, lügat/sözlük çalışmalarının önemli yeri vardır. Arap dilinde de gerek dilin öğrenim ve öğretiminde ve gerekse başta Kur’ân-ı Kerim ve Hadis-i Şerif olmak üzere klasik metinlerin anlaşılması ve dili tespit etme yönünde yapılan sözlük çalışmaları, değişik başlıklar altında çok erken dönemde başlamıştır. İkinci hicri asrın başlarından itibaren geliştirilen farklı yöntemlerle aralıksız sürmüştür. Son dönemlerde yapılan indeks çalışmaları ile de iyice geliştirilmiştir. Çeşitli müellifler tarafından yazılan bu sözlük ve indekslerden bir kısmı telif edildiği tarihten günümüze kadar geçerliliğini sürdürmüş ve Arap Dili ve İslam bilimleri alanında çalışan her kesin baş ucu kitabı olmuştur. Bu makalemizde, bu sözlüklerden çok önemli gördüğümüz bazılarını ele alıp onları tanıttık, metotları, kullanma yöntemleri ve telif amaçları hakkında bilgi verdik. Bunları önce lügatler/sözlükler ve kelime indeksleri olarak ikiye ayırdık. Ardından da sözlükleri; son harf esasına göre tasnif edilenler ( es-Sihah, Lisânu’l- ‘Arab, Kâmûsu’lmuhît ve Tâcu’l- ‘arûs) ve ilk harf esasına göre tasnif edilenler (Esâsu’l-belâğa ve Misbâhu’l- münîr) olarak iki başlık altında tanıttık. Devamla da konularına göre tasnif edilen sözlüklere değinip önemlilerinin adlarını verdikten sonra, alanınkapsamlı vemükemmel sözlüğü olan el-_Muhassas’ı tanıttık. Makalemizin ikinci bölümünü oluşturan “İndeks Kitapları” başlığı altında da el-Mu’cemu’l – Mufehres Li Elfâzi’l – Kur’âni’l- Kerîm ve el-Mu‘cem el – Mufehres li Elfâzi’l – Hadîs ve Miftâhu Kunûzi’s- Sunne hakkında bilgi verdik. Yine her biri alanınınönemli eserlerinden olan el-Mufredât ve Keşşafü Istılâhâti’l – Funûn ve’l- ‘ulûm’u da bu bölümün devamında tanıttık.

Anahtar Kelimeler: