Özet:

1924 Anayasasında, 1921 Anayasasından farklı olarak temel hak ve hürriyetlere ilişkin düzenlemelere de yer verilmiştir. Bu anayasada kişi hak ve hürriyetleri İnsan ve Vatandaş Hakları Beyannamesinden de esinlenilerek Anayasanın, Beşinci Faslında “Türklerin Hukuk-u Âmmesi” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu fasılda sosyal ve ekonomik haklara yer verilmemiştir. 1924 Anayasası, kişi hak ve hürriyetlerine ilişkin yer verdiği düzenlemeler itibariyle klasik anlayışı yansıtmakta ve “tabiî hukukçu”, “liberal” ve “bireyci” esaslara dayalı demokratik düzen için aşağı yukarı uygun bir çerçeve sağlamaktadır. Ayrıca bu Anayasada kişi hak ve hürriyetlerinin yasama tasarruflarına karşı teminat altına alınmasını öngören hükme de yer verilmiştir. 1924 Anayasasında temel hak ve hürriyetlerle alakalı bu parlak hükümler, o dönemdeki hak ve hürriyetlere ilişkin politikaların yansıtılması bakımından yeterli olmamaktadır. Yasama organının Anayasal yetkilerine dayanarak çıkarmış olduğu kanunî düzenlemelerle ortaya çıkan uygulamalar, hiç de Anayasada ifadesini bulan liberal bireyci temele dayalı demokratik hak ve hürriyetler anlayışına uygun olmamıştır. Özellikle bu dönemde gerçekleştirilen kanunî düzenleme ve uygulamalar neticesinde, Anayasanın bu temel felsefesinden önemli nispette sapmalar ortaya çıkmıştır. Bu tür uygulamalar da, kişi hak ve hürriyetlerinin anayasada düzenlenmesinin tek başına teminat sağlamaya yeterli olmadığını; kanuni düzenleme ve uygulamaların da son derece önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu makalede, Anayasanın temel felsefesinden uzaklaşmaya sebep olan sapmalarla, bu sapmalara esas teşkil eden temel dinamiklere de yer verilecektir. Bu dönemde gerçekleştirilen kanunî düzenleme ve uygulamalarla, onların arkasında belirleyici konumda olan temel dinamikler bilinmeksizin, bu Anayasada yer alan hak ve hürriyetlere ilişkin yapılacak değerlendirmeler eksik ve yanıltıcı olacaktır

Anahtar Kelimeler: