Özet:

Arnavutça ve Türkçe iki ayrı dil ailesinde yer alırlar ve dil yapıları farklı olduğu için söz dizim açısından da farklıdırlar. Arnavutça, bükümlü ve analitik bir dildir, Türkçe ise sondan eklemeli ve ekstansif bir dildir, ayrıca sözcük içindeki morfem birikimine (genellikle farklı söz dizim işlevlerine) sahiptir. Bu durum Arnavut ve Türk  dillerinin karşılaştırılmasını daha da ilginç hale getirmektedir. Türk dilinin sözdizimsel özelliği sola dallanan bir yapıdadır. Yüklem, ilk önce cümlenin sonuna yerleştirilir ve daha sonra cümlenin diğer öğelerini sıralar. Bu normun, “Altay Dilleri sentaksının temel kuralı” olduğu söylenir (tamlayan tamlanandan önce gelir) (Johanson, 2002: 25). Türkçe, ÖNY dillerinin ‘katı alt tipi’dir (Greenberg, 1966), bu da Türkçe cümlelerdeki öğe sıralanışının zincirleme bir şekilde uyumlandığı anlamına gelir. Johanson, bu kuralların pratikte kullanım esnasında değişebileceğini yani yüklemin her zaman sonda olamayabileceğini  belirtmektedir. Bu çalışmanın amacı, cümlelerin yapısını söz dizim özelliklerine göre analiz ederek,   sözlü ve yazılı cümlelerin sırasının, Türkçede cümleyi oluşturken ne kadar  “sabit / serbest ” olduklarını gözlemlemek ve ilk Türkçe cümlelerini kullanan  Arnavut öğrenciler ile ilk Arnavutça  cümlelerini kuran Türk öğrencilerin karşılaştırmasının yapılabilmesidir. Bu nedenle, her iki gramer sistemi de dilbilgisel, karşıtlık açısından  her iki yönde de gözlemlenecektir. Yaklaşık aynı yaşta ve aynı seviyede Türkçe ve Arnavutça dil eğitimi olan öğrenciler değerlendirlemeye alınacaktır (Trakya Üniversitesi'nde Arnavut Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalının birinci sınıfında ilk kez Arnavutça  gören  Türk öğrenciler ile Priştine Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı  Bölümünde ilk defa Arnavutça öğrenen  Türk  öğrenciler). Ayrıca, cümle içinde kelime sıralaması dikkate alınarak üç dilbilimsel tipolojinin karşıtlığı hakkında net bir tabloya sahip olmak için İngilizce kelime düzeni incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: