Özet:

Gerek bilimsel gerekse sanatsal çalışmalarda etik ihlalleri ile ilgili belirlenmiş bulunan fiillerin başında şüphesiz emek hırsızlığını ifade etmek için kullanılan “intihal” kavramı gelmektedir. Başkasına ait bir fikri, düşünceyi, yargıyı veya duyguyu kendine aitmiş gibi sunarak muhatapları yanıltmak ve bu sayede başkasına ait olan bir malzemeyle bir çalışma meydana getirmek olarak tanımlanabilecek “intihal” fiili, daha çok güncel çalışmalar bağlamında değerlendirilmektedir. Hâlbuki bilim ve sanatın mazisi ne kadar eskiyse emek hırsızlığı meselesi de o kadar eskidir. Diğer bir ifadeyle insanın ve eserin olduğu her yerde ve her zaman diliminde ahlaki yozlaşma ve bozulma söz konusu olacaktır. Bu bağlamda Türk edebiyatının asırlar boyu temsil görevini üstlenmekle “klasik” olarak adlandırılmayı hak eden divan şiiri geleneğinde, şairler arasında şiirlerindeki anlam ve/veya kullanılan dil malzemesi noktasında, benzerliklerin etkilenme düzeyini aşarak hırsızlık olarak tarif edilebilecek boyutlara ulaştığı örneklerin sayısı hiç de az değildir. Daha da önemlisi klasik şiir geleneğinde bu tür hırsızlık örnekleri “nazirecilik” perdesi altında meşrulaştırılmış, övülmüş ve hatta özendirilmiş biçimde şiir geleneğinin önemli bir unsuru durumuna getirilmiştir. Bu çalışmada klasik Türk edebiyatında ve özellikle şiir alanında etkilenme, esinlenme veya daha ileri düzeyde intihal olarak nitelendirilebilecek birtakım örnekler ele alınacaktır. Bu bağlamda Hayâlî Bey’in, kendisi de başka bir şiire nazire olarak yazılmış bir gazeli ile aynı vezin ve kafiyeye sahip Şeyhülislam Yahyâ’ya ait bir gazel, başka benzer örnekler de göz önünde bulundurularak mukayeseli olarak değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: