Özet:

Fransız filozof Henri Bergson felsefi görüşlerini zamanla ilişkili olduğu kadar özgürlük sorunu üzerinden şekillendirmiştir. Zaman kavramını, mekânın barındırdığı özelliklerin zıddını içermesiyle açıklar. Süre/zaman onun anlayışında daha çok bilinçle ilişkili olarak değerlendirilir. Sürenin özellikleri olarak ayrılık değil iç içe geçmişlik, hetorejenlik, niceliksel olmama, niteliksel olma, bilinç hallerinin aldığı ardıllık durumu olarak belirtilir. Sürenin bir diğer özelliği olarak özgürlüktür. Şuurun Doğrudan Doğruya Verileri adlı eserinde Henri Bergson, özgürlük sorununu çeşitli yönleriyle işlemektedir. Ancak bu eserinde o, süreyle insan/ ben arasında bir aynılık ilişkisi kurar. Geçmişi hatırlayan bilinçli bir seyircide var olan süre anlayışıyla, süre ile insan arasında bir bağ kurmuştur. Hatta insan bir süre varlığı olarak karşımıza çıkar. Çünkü insan bilince ve belleğe sahiptir. Bu özelliğe sahip olan insandır. Ben’de kişiliğimiz oluşur. Mekândan farklı olarak kişiliğimizde ayrı ayrı ve niceliksel özellikler mevcut olamaz. Burada her duygu düşünce iç içe geçmiş ve ben’ e has bir nitelik kazanmıştır. Kişiliğimizde meydana gelenler önceden bilinemez ve yenidir. İnsanın davranışları bu nedenle önceden belirlenemez. Özgürlükle, ben’imizden meydana gelen hareketler ve düşünce yapısı arasında doğrudan bir bağ kurar. Çünkü o özgürlüğü olabilen ya da olabilecekte değil, eylemin kendisindeki nitelikte arar. Ben’e göre olan davranışlar özgürdür. Çünkü ondan önceden belirlenme ve mekânsal özellikler yoktur. Ben/insan sürenin gerçekleştiği alandır. Bu makalede, Bergson’un Şuurun Doğrudan Doğruya Adlı eserindeki görüşlerinden hareketle özgürlükle ilişkili düşünceleri incelenecektir

Anahtar Kelimeler: