Özet:

: Halk edebiyatının anlatmaya dayalı türlerinden olan efsaneler; belirli bir yer, kişi ya da olay hakkında inanılarak anlatılan, genellikle olağanüstü özelliklere sahip, sanatsal üslup kaygısından yoksun kısa anlatılardır. Efsaneler; içinden çıktığı toplumun inancı, tarihi, değer yargıları, gelenek ve görenekleri, duyguları, umutları kısacası tüm kültürel unsurları hakkında bilgi veren halk ürünleridir. Efsanelerinönemli özelliği, bir inanç sistemi içerisinde gelişip bu inanç sisteminin bir ürünü olmalarıdır. Günümüz dünyasında hızla gelişen teknolojinin sözlü kültür ürünlerine olumsuz etkisi, söz uçar yazı kalır sözüyle özetlenebilecek ürünlerin unutulması ihtimali ve değişen sosyolojik unsurlar; bu ürünlerin gelecek nesillere aktarılabilmesi için yazılı hale getirilmesini zorunlu kılmıştır. Derleme çalışması sonucu elde edilen metinlerin yazıya aktarılması ve anlamlandırılabilmesi için; bilimsel araştırmaların ilk aşaması olan tasnif çalışmalarının yapılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmalar ile efsanelerin tanımı, özellikleri daha iyi bir şekilde ifade edilip, diğer anlatım türleri içerisindeki konumu ve farklılıkları daha net görülebilmektedir. Ayrıca efsanelerin; konularına, mekânlarına, motiflerine, kahramanlarının özelliklerine göre sınıflandırılması, efsane türünün müstakil konumun belirlenmesi ve diğer türlerle farklı ve benzer yanlarının ortaya konulabilmesi açısından da oldukça önemlidir. Bu çalışmada; Aksaray ilinin coğrafi, tarihi ve kültürel açıdan önemine vurgu yapılarak şehrin, özelde efsane türü genel anlamda halk edebiyatının sözlü ürünleri bakımından önemi belirtilmiştir. Genel olarak efsane tanımları, yabancı ve yerli halk edebiyatı araştırmacılarının efsane tasniflerini üzerinde durularak, Aksaray’da derlenen ve yazılı kaynaklardan elde edilen 150 efsane metninin, bu akademik çalışmalar ışığında tasnifine yer verilmiştir. Tasnife tâbi tutulan Aksaray efsanelerinin genel değerlendirilmesi yapılmış, birtakım çıkarımlarda bulunulmuş ve son bölümde, her gruptan seçilen örnek efsane metinlerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: