Özet:

Bu makale, Hayden White’ın tarih anlatısı konusunda Metahistory kitabı ve yarım yüzyılı aşan kariyeri boyunca yayınladığı makalelerde dile getirdiği düşünce ve gözlemleri ele almaktadır. White, “dilsel dönüş”ten hareketle anlatının salt tarihçinin bulgularını aktarmakta kullandığı bir araç olmakla kalmayıp beraberinde kendi içeriğini de getirdiğini ortaya koyan, böylece onu sorunsallaştıran ilk tarihçi olmuştur. Mevcut çalışma, onun tarih anlatısı ve sorunları hakkındaki irdelemelerini dört bölümde incelemektedir. İlk bölümde, White’ın başı sonu bellisiz bir takvimden vakayinameye ve oradan olay örgüsüne sahip tam bir tarih anlatısına uzanan değişik tarihyazımı türlerini nasıl karşılaştırdığını inceleyeceğiz. İkinci bölümde, White’ın tarih anlatısının olay örgüsünün ötesine geçen kurgusal yanlarına, yani temelindeki kavramsal mecazi çerçeveye, argüman kipine ve bunların ideolojik imalarına nasıl ışık tuttuğunu göreceğiz. Bunu izleyen bölümde, kurgunun tarih anlatısının harcındaki bu önemli yerini kabul etmenin; tarihin gerçeklikle ilişkisi, sağladığı bilgilerin doğası ve kurgu edebiyatla benzerlik ve farkları gibi önemli konular bakımından doğurduğu sonuçlar hakkında White’ın gözlemlerini ele alacağız. Dördüncü bölümde ise White’ın geleneksel haliyle tarih anlatısına yönelik eleştirileri üzerinde duracağız. Tarihsel olayları anlatılaştırmanın, gerçekliğe sahici olmayan bir tutarlılık, bütünlük ve ahenk katarak onu estetize etme, “ehlileştirme” sonucunu getirdiği ve bu bakımdan özellikle modern çağın Dünya Savaşları ve Yahudi Soykırımı gibi dehşet verici, anlamlandırılması güç olayları karşısında hem yetersiz hem de ahlaken sakıncalı kaldığı konusunda White’ın tespitlerine ve buna karşı sunduğu çözüme eğileceğiz. Sonsöz kısmında ise White’ın bizzat ele almadığı, ancak yaklaşımının verimli bir şekilde uygulanabileceği diğer bazı konulara işaret edeceğiz.     

Anahtar Kelimeler: