Özet:

Bir millete ait olan ve tarih boyunca dilden dile akratılan sözlü kültür ürünlerinden -masal, atasözü, deyim, fıkra, bilmece, ninni, türkü vb.- bazıları zamanla unutulmuş, bazıları değişikliğe uğramış bazıları da ilk günkü şekliyle günümüze kadar ulaşmıştır. Atasözleri bir milletin görüş ve tecrübelerinigüzel yansıtan sözlü kültür ürünlerindendir. Atasözleri için eski kaynaklarda sav kullanılırken daha sonraları mesel ve darbı mesel terimlerinin kullanıldığı görülmüştür. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud eseri Divânü Lugâti’t Türk’te Türk atasözlerinin bazılarını kayıt altına almıştır. Tanzimattan sonra ise Şinasi, Durûb-u Emsâl-i Osmaniye adlı eserinde atasözlerin bir kısmını toplamıştır. Bu çalışmalarla birlikte yabancılar tarafından kaleme alınan transkripsiyon metinlerinde de Türklere ait sözlü kültür ürünlerine rastlamak mümkündür. Kendi halklarına Osmanlı Türkçesini öğretmek için hazırlanan bu metinlerde Osmanlı Türkçesinin gramer kuralları, söz varlığı verilmiş bununla birlikte bazılarında tematik olarak hazırlanmış konuşma cümleleri, alıştırmalar, bilmeceler, atasözleri, masallar ve fıkralar da ilave edilmiştir. Codex Cumanicus, Megiser’in Institutiones Lingvae turcicae libri quatuor ve Preindl’nin Grammaire Turque adlı eserleri bunlardan bazılarıdır. A. Wahrmund’un Praktische Handbuch der Osmanisch-Türkischen Sprache (Pratik Osmanlı Türkçesi El Kitabı) adlı eseri de 1864 yılında basılmış transkripsiyon metinlerindendir. Eser üç cilt olarak hazırlanmış ve içeriğinde sözlü kültüre ait malzemeler bulunmaktadır. Sözlü kültür ürünleri içinde 100 adet atasözüne de yer verilmiştir. Çalışmamızda A. Wahrmund’un eserinde bulunan atasözleri tanıtılacak ve günümüz atasözleriyle karşılaştırılacaktır. Atasözlerinden unutulanlar veya değişikliğe uğrayanlar tespit edilmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler: