Özet:

Kırım Tatarcası, Kıpçak Türkçesinin bir koludur ve Kırım Hanlığı zamanında teşekkül edip parlak bir dönem yaşamıştır. Kırım Tatar Edebiyatı, 1783 yılında Rus Çarlığı tarafından işgal edilmesiyle 100 yıl süren karanlık bir dönem yaşamıştır. İsmail Gaspıralı’nın 22 Nisan 1883’te “Tercüman” gazetesini çıkartmasıyla bu karanlık dönem aydınlanmaya başlamış, 1905’ten sonra canlanmıştır. Ancak, 1917 Bolşevik İhtilâli ve 18 Mayıs 1944 sürgünüyle neredeyse yok olma seviyesine gelmiştir. 1950’li yıllardan sonra Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nun liderliğinde millî mücadelenin başlaması, 1 Mayıs 1957 tarihinde Taşkent’te Kırım Tatarcasıyla “Lenin Bayrağı” gazetesinin çıkarılması, 1968’de Nizami adına Taşkent Pedoloji Enstitüsü’nde Kırım Tatar Edebiyatı Bölümü’nün açılması, aynı yıl Gafur Gulam Neşriyatı bünyesinde Kırım Tatar yayınları bölümünün kurulması ve Kırım Tatarcası ile yılda 13-14 kitap neşredilmesi, 1976 yılında yılda iki kez Kırım Tatarcasıyla “Yıldız” almanağı yayınlanması ve bu almanağın 1980’de iki ayda bir çıkarılan “Yıldız” dergisine dönüştürülmesi, 80’lerin sonlarında Vatan Kırım’a dönülmesi, burada yeniden milli kimliğin inşa edilmeye çalışılması, Kırım Tatarcasının da kaderini etkilemiştir. Fakat ne yazık ki, Şubat 2014’te Kırım, Rusya tarafından tekrar işgal edilmiş, Kırım Tatarları çeşitli baskılara ve zulme maruz kalmıştır. Kırım’da Kırım Tatarca yayın yapan radyo ve televizyonlar kapatılmış, anadille eğitim veren sınıfların sayısı düşürülmüştür. Bu çalışmada Kırım Tatarlarının ve Kırım Tatarcasının bugüne kadarki tarihî seyrinin ışığında Kırım Tatarcasının sürgünden sonraki durumu hakkında bilgiler, eğitim, basın yayın, edebî neşriyat ve sosyolinguistik bakımından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: