Özet:

Sünnet İslâm Dînin’nin Kur’ân’dan sonrakiönemli kaynağıdır.Bu önemli kaynağın malzemesinin günümüze ulaşmasını büyük oranda hadîsler sağlamıştır. Kur’ân’ın tefsiri ve tebyîni sayılan Sünnet’in sağlıklı bir şekilde ortaya konulması son derece önemlidir. Onun içindir kiHz. Peygamber’in vefatından hemen sonra ashâb, O’na ait olan hadîslerin aktarımında bazı usul ve esaslar ortaya koymuş, sonraki nesiller ise bunları daha da geliştirmişlerdir. Nihayetinde İslâm toplumunun elinde şekillenerekulûmu’l-hadîs denilen bu alanda hadîsricâlini ayrıntılı olarak araştırıptenkîde tabi tutan ve adına cerh ta’dîl denilen bir ilim dalı ortaya çıkmıştır. Ana hedefi hadîslerin naklinin güvenilir kişilerden gelip gelmediğinin ortaya koymak olan cerh ta’dîl ilminde; hadîs ricâli adalet ve zabt açısından detaylı bir şekilde tenkîde tabi tutulmuş vehadîsrivâyetine ehil olmaya engel olan râvî kusurları belirlenmiştir. Bu kusurlara sahip olan râvîler tecrîh edilerek rivâyetleri reddedilmiş, kusuru olmayan râvîler ise ta’dîl veya tezkiye edilerek rivâyetleri alınmıştır. Ortaya çıktığı asırdan bu yana cerh ta’dîlalanında birçok âlimsöz söylemiştir. Bunlardan ricâli tenkîd,ta’dîl ve tezkiye etmede katı ve tavizsiz (müteşeddit) olanlar olduğu gibi müsâmahakâr (mütesâhil) olanlar da olmuştur. Bir başka deyişle basit kusurlar nedeniyle râvîleri ta’dîl etmeyenler ile normal kusurları dâhi görmezden gelip ta’dîl ve tezkiye edenler olmuştur. Buna bir anlamda cerh ta’dîlde ifrât ve tefrît de denilebilir. Bu makalede cerhte aşırı gidenler olarak tanımlanan müteşeddit ile tevsîkte kolaycı/müsâmakâr olarak adlandırılan mütesâhil âlimlerin teşeddüt ve tesâhüllerine örnekler verilerek özellikle müteşedditlerin teşeddüt sebepleri üzerinde durulacak, böylelikle cerh ta’dîlde önemli bir sorun olan teşeddüt ve tesâhül olgusuna dikkat çekilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: