Özet:

Gazneli Devleti, Sultan Mahmud döneminde Horasan ve Kuzey Hindistan’ı da içine alarak döneminbüyük devleti haline gelmiştir. Gaznelilerin hâkim olduğu Horasan’da Selçuklu Türkmenleri Tuğrul ve Çağrı Beylerin liderliğinde, onların siyasi dirayetleri, askeri kabiliyetleri ve üstün zekâları sayesinde Büyük Selçuklu Devletini kurmuşlardır. Böylece başta Abbasi Hilafeti olmak üzere İslam birliğini koruma çabasında olan Gazneliler ve ardından Selçuklular, İslam âleminde önemli hizmetler üstlenmişlerdir. Tabi Büyük Selçuklu Devletinin doğuşu ve kuruluşu süreci sancılı olmuş, Türk-İslam tarihi açısından aynı gaye ve amaçla hareket eden Gazneli Devleti ile mücadeleyi de beraberinde getirmiştir. Gazneli-Selçuklu Tarihi açısından çok değerli bir eser olan Târîh-i Beyhakî’ye göre Sultan Mahmud’un vefatından sonra oğlu Sultan Mesûd, taht mücadelesi sırasında Türkmenleri tekrar Horasan’a getirerek yerleştirmiş, önemli görevlere atamış ve böylece Selçuklu Türkmenlerinden de faydalanmaya çalışmıştır. Selçuklu Türkmenleri de bu fırsatı iyi değerlendirmiş, güç kazandıkça Gazneli Devleti ve ordusunu yıpratmaya başlamışlar, zaman zaman Gazneli ordusunu, kendi yaşadıkları Horasan bölgesine çekerek mağlup etmişler ve kısa sürede bu topraklarda kendi devletlerini kurmuşlardır. Bütün bu olaylarıgüzel şekilde ayrıntılarıyla günümüze taşıyan Beyhakî’dir. Bu çalışmamızda Selçuklu Türkmenlerinin varoluş mücadelesi Beyhakî’nin gözüyle ele alınarak, ilk Selçuklu-Gazneli ilişkileri, Selçuklu Türkmenlerinin Horasan’daki faaliyetleri ve Selçuklu-Gazneli mücadelesi genel hatlarıyla değerlendirilerek, Beyhaki’deki Selçuklu algısı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: