Özet:

Gérard Genette tarafından kaleme alınan Anlatının Söylemi, 2011 yılında Ferit Burak Aydar tarafından çevirisi yapılır ve Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi tarafından basılır. Eser; Ön söz ve Giriş kısmından sonra Düzen, Süre, Sıklık, Kip ve Ses olmak üzere beş bölümden oluşur. Son söz, Kaynakça ve Dizin ile sona erer. Eserin alt başlıkları şu şekildedir: 1. Düzen; Anlatı Zamanı? Anakroniler, Erim-Kapsam, Analepsisler, Prolepsisler, Anakroniye Doğru. 2. Süre; Anisokroniler, Özet, Ara, Eksilti, Sahne. 3. Sıklık; Tekilci/Yinelemeli, Belirlenim-Saptama-Kaplam, İçsel ve Dışsal Artzamanlılık, Münavebe-Geçişler, Zamanla Oynanan Oyun. 4. Kip; Anlatı Kipleri, Mesafe, Olay Anlatıları, Sözcük Anlatıları, Perspektif, Odaklanmalar, Değiştirmeler, Çok-Kiplilik. 5. Ses; Anlatılama Edimi, Anlatılama Zamanı, Anlatı Düzeyleri, Üst Öyküsel Anlatı, Metalepsis, Jean Santeuil’den Kayıp Zaman’a: Sözde Öyküselin Zafer, Şahıs, Kahraman/Anlatıcı, Anlatıcının İşlevleri, Anlatılan. Eserin beş bölümden oluştuğunu ifade etmiştik. Şimdi bölümlerde neleri ele almış bunlara değineceğiz. Birinci bölüm, olayların nasıl sıralandığıyla ilgili düzen bölümüdür. Genette anlatıdaki olayların kronolojik olmayan düzenini “anakroni” (hikâye ile anlatının iki düzenlenişi arasındaki farklı uyumsuzluktur) terimiyle ifade eder. Genette “öngörü” ve “geriye dönüş” terimlerini kullanmak yerine anakroniyi ikiye ayırır: Analepsis ve Prolepsis. Analepsis: Anlatıcı önceden olmuş bir olayı ya da olayları anlatır. Prolepsis: Sonra yer alacak bir olayı şimdiden anlatılamak ya da çağrıştırmaktan ibaret olan anlatı manevrası. Genette, eksilti ya da geri dönüşsüz ileri atlamayı anakroni olarak kabul etmez, yalnızca anlatının hızlandırılmasıdır der. Ayrıca halk anlatısının,azındanönemli eklemlenişlerinde kronolojik sıraya alışkanlıkla uyum gösterdiğini, oysa Batılı edebi geleneğin tam tersine anakroninin tipik bir etkisiyle başladığını düşünür. Anakronileri, geriye dönüş ve öngörü üzerinden analepsis ve prolepsis olarak adlandırdıktan sonra herhangi bir benzerlik (mekânsal, zamansal ya da başka türlü) tarafından yönetilen anakronik öbeklere de silepsis (beraber olma olgusu) adını verir.

Anahtar Kelimeler: