Abstract:

TOPLUMSAL YAPININ AYNASI OLARAK SİNEMA;   Söylem ve Eleştirel Söylem Analiz Yöntemlerine Göre Ayla Filminin Çözümlemesi*    Dr. Erhan YILDIRIM*   ÖZET Sinema, sanatın ve estetiğin desteği ile toplumun içinde cereyan eden toplumsal olaylara, hareketlere ışık tutarak yaşanılanları gösterebilme, izleyicileri harekete geçirebilme özelliğine sahiptir. Bunu gerçekleştirirken toplumsal olayların görünmeyen yanını gösterebilme, fark edilmeyenleri fark ettirebilme becerisine sahiptir. Sanatın içinde fiziksel gerçekliği aktarma konusunda başka bir sanat dalının sahip olmadığı bir nesnelliğe sahip olduğu düşünülen sinemanın, fiziksel gerçekliği olduğu gibi aktarmak suretiyle, seyircinin yüzeyin altında yatan gerçeği kavrayacağına inanılmaktadır. Sinema gerçeği ortaya koyarken kendi dilini kullanır. Kendi dilini kullanan sinema, sinema gerçeğini gerçekle anlatan bir sanat olarak karşımıza çıkar. Sinemanın içeriği, yaşanılan zamanın inançlarını, tavırlarını ve değerlerini yansıtır. Sinemada gösterilen şeyler, gösterilenin toplumsal, siyasal, ekonomik, kültürel, ideolojik, estetik vb. gösterinin etkin bir biçimde geçtiği dönemin tarihsel, dönemsel ve toplumsal özelliklerine göre belirlenir. Burada da sinemanın sosyolojik yapısı ortaya çıkar ki bu da sinemanın toplumbilimini oluşturur. Sinema toplumbiliminin içinde toplumsal olaylar, olgular ve hareketler vardır. Toplum insanın ürünüdür, insanda toplumun ürünüdür. Dolayısıyla aralarında karşılıklı bir neden sonuç ilişkisi ve etkileşim vardır. Bu etkileşim sonucunda toplumun dinamikleri harekete geçer. Bu hareket toplumsal olayları ve dinamikleri ortaya çıkartır. Bu dinamikler toplumsal olaylara sebebiyet verir. Bu çalışmada yer verilen örnek toplumsal olay Kore savaşında yaşanmış gerçek olaylardır. Bu çalışmanın amacı, film yaratıcılarının ortaya koyduğu gerçeklik ile toplumsal gerçeklik arasındaki farklar nelerdir? Sorusunun cevabını Ayla filmi üzerinden verebilmektir. Toplumsal yapının aynası olduğu düşünülen sinema konusu teorik çerçevede ele alınmıştır. Çalışmaya örnek olarak seçilmiş film Ayla’nın çözümlemesi söylem ve eleştirel söylem analizi çerçevesinde yapılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde Ayla filminde Türk insanının yapısı sevgi üzerinden, meslek aşkı üzerinden, adamlık ve insanlık üzerinden verilmiştir. Milliyetçiliğin özünde de olan bu konular filmin ana temasını oluşturmuştur. Ayla’nın olay örgüsünün iskeletini oluşturan milliyetçi temaların sunumunda estetiğin öğeleri filmi keyifle izlenecek bir sanat eseri haline getirmiştir.   ANAHTAR KELİMELER: Toplumsal Yapı, Sinema, Gerçeklik.   KAYNAKLAR   Büker, Seçil (2012). Sinemada Anlam Yaratma. (2.Baskı). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.   Dijk, Teun Van (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. (Hazırlayan: Barış Çoban, Zeynep Özarslan).  Söylem Ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji. İstanbul: Su Yayınları.   Güçhan, Gülseren (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, Ankara: İmge Kitabevi.   Kolker, Robert (2011). Film, Biçim, Kültür, (Yayına Hazırlayan: Ertan Yılmaz). (Çevirenler: Fırat Ertınaz, Ali Güney, Zeynep Özen, Onur Şakır, Perihan Tokem, Dilek Tunalı, Ertan Yılmaz). Ankara: De ki Basım Yayım Ltd.   Kracauer, Siegfried (2015). Film Teorisi-Fiziksel Gerçekliğin Kurtuluşu. (Çeviren: Özge Çelik).  İstanbul: Metis Yayınları.   Platon (2008). Devlet. (Çeviren: Sabahattin Eyüpoğlu, Mehmet Ali Camgöz). (15. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.   Yaylagül, Levent (2004). 1960-1970 Dönemi Türk Sinemasında Düşünce Akımları. (Editör: Fatma Dalay Küçükkurt ve Ahmet Gürata). Sinemada Anlatı ve Türler. Ankara: Vadi Yayınları.

Keywords: