Abstract:

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde çocuklara tanınan haklar; yaşamsal, gelişimsel, korunma ve katılım hakları olarak 4 başlık altında belirtilmektedir.  Sınıflandırma, çocukların eğitim, sağlık, beslenme ihtiyaçlarıyla birlikte, istismar ve ihmal risklerinden korunarak, gelişimini desteklemeyi hedeflemektedir. Katılım hakkı ise çocukların birey olarak kendileri ile ilgili konularda karar alma süreçlerine katılmalarına vurgu yapmaktadır.  Sözleşmenin 12. Maddesi uyarınca,  haklarına ancak yetişkinlerin aracılığı ile ulaşabilen çocukların katılım hakkı konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Gerek, ders kitaplarındaki metinlerde çocuk kahramanlar aracılığı ile gerekse metinlerdeki yetişkinlerin, çocuklarla olan ilişkilerinde kullandıkları dilin niteliği ve çocuklara karşı davranışları çocuk katılım haklarını yakından ilgilendirmektedir. Çocukların kendilerini ilgilendiren konularda söz hakkı almalarının önemi; özgüvenli bireyler olabilmeleri açısından gün geçtikçe artmaktadır. Yetişkinlerin, çocukları kendi görüşlerinden yoksun bireyler olarak algılamalarının önlenebilmesi;  kendi görüşlerini oluşturma yeteneği olan her çocuğa, onları etkileyen tüm konularda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkının verilmesi önemlidir. Araştırmanın amacı; çocuklar için hazırlanan 4.sınıf İHYD ders kitabındaki masalların, çocuk katılım hakkı ilkeleri bağlamında incelenmesi ve çocuk katılım haklarının bu ders kitabındaki yerini ve durumunu ortaya çıkarmaktır.  Araştırmanın yöntemi doküman incelemedir. Kitapta bulunan 30 masal, açıklamalar ve değerlendirme soruları çocuk katılım ilkelerine göre incelenmiştir. İnceleme sonucunda 54 olumlu, 35 olumsuz durum tespit edilmiştir. Olumlu durumların, saydam ve bilgilendirici, çocuk dostu, eğitimle desteklenen ilkelerinde yoğunlaştığı; olumsuz durumların ise içermeci, ilgili, saygılı, güvenli ve risklere duyarlı ilkelerinde yoğunlaştığı sonucuna ulaşılmaktadır. Gönüllü ilkesi ile ilgili bulgu saptanmamıştır.  Sonuç olarak; çocuk katılım hakkının, ders kitapları hazırlanırken göz önünde bulundurulması gerekenönemli etkenlerden biri olduğu ve çocukların kitaplardaki durumları örnek alabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuk katılım ilkeleri gözetilerek kitapların hazırlanması, çocukların geleceğe daha sağlam temellerle hazırlanmasının önünü açacaktır. Çocuk katılım hakkının okullarda ve ders kitaplarındaki metin, etkinlik ve uygulamalarda yer alması için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. 

Keywords: