Abstract:

1877-78 Osmanlı-Rus Harbi, Türk-Ermeni ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Savaş sonunda toplanan Berlin Kongresi’nden bağımsızlık veyaazından özerklik elde etmeyi bekleyen Ermeniler, yapılan barış antlaşmasından umduklarını bulamadılar. Bununla beraber antlaşmada, Ermenilerin yoğunlukta yaşadıkları yerlerde Osmanlı yönetiminin ıslahatlar yapması maddesinin yer alması, onların antlaşma sonrası için bir beklenti içerisine girmelerine yol açtı. Osmanlı yönetimi yapacağı ıslahatları, içinde bulunduğu şartları göz önünde bulundurarak zamana yaymaya çalışması, Ermenilerin harekete geçmelerine bir bahane oluşturdu. İsyan için hazırlıklara başlayan Ermeniler, ilk aşamada örgütlenme ve silahlanmaya hız verdiler. 1890 yılına kadar hazırlıklarını tamamlayarak eylem aşamasına geçtiler. 1894 yılına kadar çıkardıkları çeşitli hadiselerle kendilerini göstermeye çalışan Ermeniler, ilk isyanlarını bu yıl içerisinde Sason’da gerçekleştirdiler. Bu isyan hareketi, Anadolu’da birbirini takip eden yeni isyanların meydana gelmesine kaynaklık etti. Ermeni isyanları, 1895 yılında zirveye ulaşarak Anadolu’nun birçok yerinde görüldü. 1895 yılında meydana gelen isyanlar arasında Mamuratülaziz vilayetinde yaşanan dört isyanda yer almaktadır. Vilayet dâhilinde sırası ile Eğin (15 Eylül), Malatya (4 Kasım), Harput (7 Kasım), Arapkir (9 Kasım) isyanları meydana gelmiştir. Bu çalışmamızda, Mamuratülaziz vilayeti dâhilinde meydana gelen bu dört isyanın oluşum safhaları, isyanlara karşı devletin almaya çalıştığı tedbirler, içte ve dışta olan yansımaları ile halk üzerindeki etkileri ele alınmıştır. 

Keywords: