Özet:

16. yy. Osmanlı Tuğralarının Tezhip Yönünden İncelenmesi* Türkçe de kelime olarak padişahın ismini simgeleyen özel bir işaret ve imzası anlamına gelen tuğralar; ferman, berat, vakfiye gibi belgelerin yanı sıra mühürlerde, paralar da, pullarda ve kitabelerde de kullanılmıştır. Fermanların tuğralı kısımları hükümdarlığı ve saltanatı temsil ettiği için; altın, renk ve motiflerle itinayla süslenmişlerdir. Tuğralar; ilk başlarda sade iken zamanla daha ihtişamlı bir görünüm kazanmışlardır. Başlangıçta dönemin ağır başlı zevkini yansıtan sadelikteki tuğralar siyah mürekkep ile çekilirdi.En çok bilinen Kanuni Sultan Süleyman Tuğralarının süslemelerindeki çiçek motiflerinden oluşan kompozisyonlar dönemin ünlü müzehhibi Saray Başnakkaşı Karamemi’nin devreye girmiş olmasından sonra büyük değişikliklerin olduğunu işaret eder. 16. yy. ortalarındaki tuğra süslemesindeki çiçekler, laleler, sümbüller, karanfiller, güller ve bahar dalları büyük ihtimalle Karamemi ‘nin elinden çıktığı tahmin edilir.Bu yüzyılın sonlarına kadar, özellikle Kanuni döneminde “Haliç İşi” denen tarzdaki süslemelerin çoğunlukla uygulandığı görülür. Kendine özgü yaprak ve çiçek desenlerinden oluşan Haliç İşi’nin kırmızı ve lacivert renklerde yapıldığı görülmüştür.Bu görkemli ve zarif bezemelerin hiçbirisinin birbirine benzememesi dikkat çekicidir.Ayrıca rumi, hatai, çintemani, bulutlu desenler, lale, gül, karanfil, sümbül,bahar dalları ve sazyolu gibi çiçek motifleri de bolca kullanılmıştır. Uyumlu çizgileri ve eşsiz zerafetiyle klasik dönemin bütün ihtişamını görmek mümkündür. Kanuni, II. Selim ve III.Murat tuğralarında 16.yy.ın tüm sanatlara yansıyan muhteşemliği göze çarpar.Çiçek açmış bahar dalları, naturalist tarzdaki karanfil ve sümbüller, bulutlar, Rumiler, şakayık ve hatailer, kıvrımlı dallar süsleme unsurları olarak tuğralarda yerini almışlardır. Dönemin en belirgin süsleme tarzı Haliç İşi dir. 16. yy. Osmanlı sanatının her dalında olduğu gibi, Tuğra süslemelerinde de en olgun dönemidir. Anahtar Kelime: Tuğra, Tezhip, Ferman, motif, çiçek *Atilla Yusuf Turgut Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Araştırma Görevlisi

Anahtar Kelimeler: