Abstract:

Osmanlı Devleti’nde Mütareke döneminde çok sayıda hükümet değişikliği yaşanmıştır. Ali Rıza Paşa’nın sadrazam olduğu döneme kadar, 30 Ekim 1918 ile 2 Ekim 1919 tarihleri arasında on bir yılda 8 kez kabine değişikliği yaşanmış, bakanlıklarda 101 tayin yapılmış, çeşitli bakanlıklara gidip gelen şahısların sayısı 27 olmuştur. Bu zorlu dönemde görev yapan hükümetlerden biri de Ali Rıza Paşa Hükümeti’dir. Ali Rıza Paşa’nın oluşturduğu kabine, bir icraat hükümetinden ziyade, İstanbul-Ankara-İtilaf Devletleri arasında iyice bozulan ilişkileri yeniden tesis etmeye çalışarak bir nevi ara buluculuk vazifesini üstlenen bir hükümetti. Nitekim hükümette Heyet-i Temsiliye üyesi Mersinli Cemal Paşa gibi isimlerin bulunması Anadolu ve İstanbul arasında ılımlı dönemlerin başlayacağını işaret ediyordu. Hükümet, Anadolu ile İstanbul arasındaki kopukluğu gidermiş ve taraflar arasında ilişkiler geliştirilmiştir. Bu maksatla Salih Paşa Anadolu’ya gönderilerek Amasya Görüşmeleri yapılmıştır. Yine bu hükümet döneminde seçimler yenilenmiş ve Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920 Pazartesi günü İstanbul’da açılmıştır. Meclis-i Mebusan’da Misak-ı Milli kararlarının kabul edilmesi zaten gelişmelerden rahatsız olan İtilaf Devletlerinin tepkilerinin iyice artmasına sebep olmuştur. Ali Rıza Paşa hükümeti çok zor şartlar altında görev yapmaktaydı. Bir yandan içerideki meselelerle uğraşırken bir yandan da İtilaf devletlerinin ardı arkası kesilmeyen sorularını cevaplamaya çalışıyordu. İtilaf devletleri her gün bir nota yayınlıyor Ali Rıza Paşa’ya cevaplaması için sorular yöneltiyordu. İzmir’de Refet Bey’in görevlendirilmesi İtilaf devletlerini çileden çıkarmıştı. Mersinli Cemal Paşa ile Cevad Paşa’yı feda eden kabine itilaf devletlerinin hiddetini bir türlü teskin edememişti. Bu ardı arkası kesilmeyen gailelere bir de “Anzavur İsyanı” eklenmişti. İtilaf devletleri Ali Rıza Paşa’ya son bir nota daha vererek, kabinenin Kuvva-yı Milliye ile bütün alakasını kesmesini ve Heyet-i Temsiliye taraftarı nazırların kabineden hemen atılmalarını istemişlerdir. Baskılara daha fazla dayanamayan Ali Rıza Paşa bu teklifleri kabul etmeyerek istifa etmiştir. Bu çalışmada Mütareke Döneminde çok zor şartlar altında çalışan Ali Rıza Paşa Hükümeti dönemi hatıratlar ışığında incelenerek değerlendirilmiştir.

Keywords: