Özet:

DÎNÎ HAYATIN İÇSELLEŞMESİ MESELESİ: ŞEKİLCİ VE YÜZEYSEL DİNDARLIK SORUNUNUN TASAVVUFÎ PERSPEKTİFTEN ANALİZİ Dindarlık; inananları için tartışılmaz hakikatleri ifade eden dinin farklı anlayış, mizaç, duygu, irade gücü ve sosyo-kültürel ortamlara sahip insanlar tarafından anlaşılıp hayata aktarılmasını dolayısıyla da mutlak bir hakikati ifade eden dinin bireyin hayatındaki tezahürlerini ifade eder. Bu sebeple insanın Allah, diğer insanlar ve bütünüyle varlıkla ilişkilerini düzenleyen ilahi değerler manzumesi olan din ile bunun bireyin hayatındaki tezahürleri arasında uyum ve örtüşme olabildiği gibi derin farklılıklar da zuhur edebilmektedir. Bu, dinin sahih bir şekilde anlaşılıp güçlü bir irade ile eyleme dönüştürülebilmesi sorunuyla doğrudan alâkalıdır. Dinin öngördüğü ve inananlarından talep ettiği sahih, gösterişten uzak, içten, derûnî dindarlığa mukabil şekilci ve gösterişçi dindarlık tezahürleri de yaygın bir şekilde ortaya çıkabilmektedir. Dindarlık ve tezahürleri söz konusu olduğunda tasavvufi gelenek hayli zengin bir muhtevaya sahiptir. Her ne kadar kimi zaman yoğun dini tecrübeleri, hayat tarzları ve dindarlık anlayışları noktasında eleştirilere maruz kalsalar da genel olarak sufilerin dindarlığa ilişkin tasvirleri olabildiğince gösterişsiz, hoşgörülü, samimi ve aynı zamanda dînî duygu ve tecrübe bakımından da derinliklidir. Dinin ya da tasavvufi erkânın hikmetten yoksun olarak bir takım şekli unsurlara boğulmasına temelden karşı çıkan sufiler dini hayatın her alanına sirayet etmesi gereken bir gerçeklik olarak görürler. Bu sebeple kimi zaman tasavvufî erkân noktasında şekilciliğe düştükleri ya da pasif bir dindarlık anlayışı sergiledikleri yönünde bir takım eleştirilere maruz kalsa da sufiler genel olarak şekilci ve yüzeysel dindarlık anlayışlarını temelden eleştirirler. Bu tebliğimizde dini hayatın içselleştirilebilmesi ve bunun ahlaki yansımaları sorununu sufilerin gözünden tahlil etmeye çalışacağız. Bu çerçevede tebliğimizi özellikle tasavvuf geleneğinin üç önemli dehası Ahmet Yesevi, İbn Arabi ve Mevlânâ’nın konu hakkındaki görüş ve tutumları doğrultusunda olgunlaştırmaya çalışacağız. Dini hayatın derûnîlik ya da ruhânîlik şeklinde içselleştirilmesi noktasında bu kaynaklardan elde ettiğimiz verileri özellikle günümüz dindarlık telakkileri söz konusu olduğunda sıkça dile getirilen “gösterişçi”, “yüzeysel”, “fanatik” vs. gibi anlayış ve tutumlarla mukayeseli olarak olarak ele alarak bir sonuca varmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: