Abstract:

İşsizlik bütün ekonomiler için mücadele edilmesi gereken temel iktisadi problemlerden biridir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde uygulanan istihdam politikaları, küresel rekabet ve küresel işsizlik sorunlarının çözümünde büyük önem arz etmektedir. İstihdam politikalarının makroekonomik sorunların çözümünde karşılaştığı en önemli sorun ise istihdamın yapısı ve uygulanan kamusal müdahalelerdir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kamusal gelir kaynağı yaratmak için ağırlıklı olarak kayıt altındaki işveren ve işçilerden alınan yüksek oranlı vergiler ile sosyal güvenlik kesintileri ön plana çıkmaktadır. Bu durum ise işverenleri ve çalışanları kayıt dışına teşvik etmektedir. Kayıtdışı istihdam genel olarak “kamusal denetim dışında gerçekleştirilen istihdam faaliyeti” olarak ifade edilebilir. Çalışmada, kayıtdışı istihdam ağırlıklı olarak çalışanlar gözüyle incelenirken öncelikle kavramsal çerçeve ve literatür araştırmasına yer verilmektedir. Türkiye’de ve dünya ülkelerinde kayıtdışı istihdamın boyutu, küresel işsizlik ile ilişkisi, nedenleri irdelendikten sonra Gaziantep ilinde gerçekleştirilen saha araştırmasının sonuçları analiz edilmektedir. Araştırmada Güven (2015)’ten uyarlanan Kayıtdışı İstihdama Bakış Açısı Ölçeği ve “Gaziantep Kayıtdışı İstihdamla Mücadele Ediyor” adlı projenin 2016 yılında yayınlanan “Kayıtdışı İstihdama Bakış Açısı” isimli raporundaki veriler kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan ve 5’li likert tipinde önermeler içeren Kayıtdışı İstihdama Bakış Açısı Ölçeği’ne Keşfedici Faktör Analizi ve Doğrulayıcı Faktör Analizi uygulanmış olup bu analizler neticesinde; Kayıtdışı İstihdamın Oluşumunda Bazı Faktörlerin Önem Düzeyi (11 ifade), Kayıtdışı İstihdamın Azaltılması İle İlgili Çözüm Önerileri (9 ifade), Kayıtdışı İstihdamın Olası Sonuçlarına İlişkin Genel Algılar (5 ifade) ve Kayıtdışı İstihdamın Olası Sonuçlarına İlişkin SGK Primi Kaynaklı Algılar (4 ifade) olmak üzere dört boyut elde edilmiştir. Elde edilen boyutlar ile araştırma modelinde öngörülen çeşitli demografik değişkenler (yaş, cinsiyet, çalışılan sektör ve eğitim durumu) arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını tespit etmek için Independent T Testi ve One-Way Anova Testi uygulanmıştır. Analiz sonuçları seçili demografik değişkenlerle Kayıtdışı İstihdama Bakış Açısı Ölçeği’nin alt boyutları arasında çeşitli anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir.

Keywords: