Özet:

Köşe yapılar, iki sokağın kesişiminde yer alan ve sokağa bakan tek cephesi bulunan bir yapıya kıyasla iki cephesinin aynı anda algılandığı özel yapılardır. Mimari tasarımda bir yapının biçimsel özelliği bakımından genellikle en çok vurgu yapılan yüzeyi giriş veya ön cephesi olduğundan, köşe yapılar, sokak ile kurduğu ilişki ve iki ana cepheye sahip olmaları nedeniyle mimari açıdan önemli yapılardır. Mimarlar açısından köşe yapıların özellikli olmasını sağlayan bir diğer husus ise, kentin kesişim ve buluşma noktaları olan kent köşelerini tanımlayıcı özelliklerinin bulunmasıdır. Ayrıca, mimarların köşe yapı tasarlarken, köşede bulunma durumunu tasarımına dâhil ettiği, projelerin tasarım raporlarında ve söylemlerinden okunmaktadır. Kimi zaman köşeyi boşaltarak, kimi zaman çıkmalar yaparak, kule ekleyerek veya keskinleştirerek köşede bulunma durumuna bir gönderme yaptığı görülmektedir. Bu örneklere klasik dönem yapılarında rastlandığı gibi günümüz mimarisinden de örnekler verilebilmektedir. Literatür incelemelerinde, kentlinin karşılaşma noktası olan köşelerin tasarımında tasarımcıların farklı bir bakış açısı edinmesi gerektiği vurgulanmış, "köşede bulunma durumunun " konumsal bir parametre olmasından öte bir önemi olduğu görülmüş, bir buluşma noktası olarak tanımlanan köşelerin, sosyolojik, (kültürel) bir öneme de sahip olduğu tespit edilmiştir. Mimarlık söyleminde köşe kavramının farklı anlamlar ile bulunması bu konunun araştırma değerini ortaya koymaktadır. Bu çalışma kentin önemli yapı taşları olan köşeler ve bu köşeleri tanımlayan köşe yapıların kronolojik sınıflandırmasını yaparak bu yapıların mimari dil özelliklerinin tarihsel dönüşümünün ortaya konulmasını amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında, köşe yapıların, konumsal değerinin önemli bir tasarım problemi olduğu savunulmuş ve köşe yapıların tarihsel dönüşümünün araştırılması hedeflenmiştir. Çalışmanın yöntemi, mimari araştırma yöntemlerinden korelasyon araştırma başlığı altında incelenen "ilişki araştırması" olarak belirlenmiştir. Çalışmada belirlenen tarih aralıklarına (19.yy-20.yy-21.yy) ait örneklerin mimari dil ile köşeyi kullanma biçimi parametreleri bakımından karşılaştırmalı analizi yapılmıştır. Köşeyi kullanma biçimleri, literatürde incelenen örneklerden yola çıkarak; açısal (pahlı), kavisli, kule köşeli (anıtsal) olarak belirlenmiştir. Çalışma sonucunda köşe yapıların tarihsel dönüşümünü, mimari dil ve köşeye tutum parametreleri üzerinden analiz yapılmış, dönemsel özellikleri içeren bir tablo ortaya konulmuştur. Sonuç olarak çalışma, kentsel kurguda ve mimarlık tarihi boyunca önemli bir yeri bulunan köşe yapıların mimari özelliklerinin tarihsel olarak dönüşümünü sunmuştur.

Anahtar Kelimeler: