Özet:

Aydınlatmanın, öğrenme ve öğretme eylemlerinde önemli rol oynadığı okul binalarında, aydınlatma sistemlerinin bakım ve onarım işlemlerinin belli zaman aralıklarıyla gerçekleştirilmesi gereklidir. Zamanla işlevini yerine getiremeyen ya da eskiyen sistemlerin daha etkin sistemlerle değiştirilmesi işlemi olan retrofit uygulamaları, aydınlatma sistemlerinde sıkça uygulanan bir yöntemdir. Aydınlatma sistemlerinin farklı bileşenleri ve çeşitli koşulları göz önüne alındığında, bazı durumlarda retrofit işlemlerinde birden fazla iyileştirme seçeneği tasarımcının karşısına çıkabilmektedir. Böyle durumlarda hangi ölçütlere göre seçim yapılacağı ve hangi durumların öncelikli olacağı gibi sorular karar verme sürecini uzatmaktadır. Gerekli aydınlatma koşullarını sağlayan birden fazla iyileştirme seçeneği arasından amaca/amaçlara en uygun bir veya birkaç alternatifin seçilmesi için “Karar Destek Sistemleri (KDS, ing. Decision Support Systems, DSS)”nden yararlanılması söz konusudur. Karar destek sistemlerini kısaca, bir karar aşamasında, toplanmış bilgilerden faydalanarak karar vermeyi kolaylaştıran sistemler olarak tanımlamak mümkündür. Farklı yöntem ve türleri bulunan bu sistemlerden biri olan “Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS, ing. Analytic Hierarchy Process, AHP)” çok ölçütlü karar verme yöntemidir. AHP, ikili karşılaştırmalar ile karar vermede etkili ölçütlerin önem derecelerini ve karar alternatiflerinin sıralamasını gerçekleştirmekte kullanılır. Bu yöntemle belirlenen ölçütlere uygun olarak en optimum çözümün en kısa sürede seçilmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmada Adana’daki bir ortaokul binasının bir sınıfında gerçekleştirilmesi planlanan retrofit uygulaması için belirlenen aydınlatma alternatifleri arasından en uygun olanının seçilmesinde AHP yöntemi kullanılmıştır. Sınıftaki aydınlatma açısından yetersiz alanlar yerinde ölçme ve Dialux aydınlatma programı aracılığıyla belirlenmiş, görsel konforu oluşturan parametrelerin (Yatay aydınlık düzeyi; Eh, Yatay aydınlığın dağılımı; Uh, Düşey aydınlık düzeyi; Ev, Düşey aydınlığın dağılımı; Uv, Kamaşma; UGR ve Renksel geriverim; Ra) AHP yöntemiyle önem dereceleri belirlenmiştir. Daha sonra puanlama yöntemi aracılığıyla aydınlatma alternatifleri sıralanarak en uygun sistemin seçimine karar verilmiştir. Yapılan çalışmanın, tasarımcılara aydınlatma sistem seçimindeki karar verme aşamasında yardımcı olarak, tasarım sürecini hızlandırması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler: