Abstract:

Priştine’de 1872 yılında doğan İsmail Hakkı Bey, babası Emin Bey’in 1877-1878 Osmanlı- Rus Savaşında, Plevne Savunması sırasında, şehit olması üzerine şehit asker çocuklarının askeri okullarda yatılı okumalarını sağlayan iradeyle önce Manastır Askeri İdadisi’ne alınmış ve ardından kabul edildiği Harp Okulu’ndan mezun olmuştur. Daha sonra Manastır Kolordusu’nda kurmay subay olan İsmail Hakkı Bey, bu dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye olmuş ve bu cemiyetin örgütlenmesinde aktif rol almıştır. Özellikle en küçük kardeşi Cafer Tayyar ile Ali Fethi, Cemal, Enver ve Mustafa Kemal beyler gibi önemli şahsiyetlerin cemiyete girişlerinde etkili olan İsmail Hakkı Bey, Balkanlarda yaşanan Arnavutluk olayları sırasında İpek Mutasarrıflığı görevinde bulunmuş, ardından ise sırasıyla Ermeni olaylarının yoğun olarak yaşandığı Bitlis, Van, Diyarbakır ve Adana valilikleri yapmıştır. Adana valiliğinden sonra Bursa valiliği yapan İsmail Hakkı Bey, 20 Ekim 1918 tarihinde görevinden azledilmiş ve kısa bir süre sonra 2 Kasım 1918 tarihinde vefat etmiştir. Bu görevleri içerisinde İsmail Hakkı Bey’in Adana valiliği önemli bir yer edinmektedir. Nitekim bu görevin Birinci Dünya Savaşı gibi nazik bir döneme denk gelmesi, onun vilayetin nafıa ve maarif alanlarındaki çalışmalarına ayrı bir değer kazandırmıştır. İsmail Hakkı Bey’in Adana valiliğinin son döneminde Dâhiliye Nezareti’ne gönderdiği raporda bu faaliyetleri 48 madde halinde listelemiş olması Adana’nın Birinci Dünya Savaşı’nın ilk yıllarındaki ahvali hakkında önemli bilgilere ulaşılmasını sağlamaktadır. İki kısımdan oluşan ve özellikle arşiv belgeleri ve hatıratlardan yararlanarak hazırlanan bu çalışmanın ilk kısmında ana hatlarıyla İsmail Hakkı Bey’in biyografisi oluşturulmaya, ikinci kısımda ise yukarıda bahsedilen rapor çerçevesinde Adana Vilayetindeki faaliyetleri değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Keywords: