Özet:

Bilindiği gibi Türkler Anadolu’ya gelmeden önce dünya coğrafyası üzerinde sık sık yurt değiştirerek çok geniş bir alana yayılmışlar, birçok kültür ve dinin etkisi altında kalarak farklı uygarlıklar yaşamışlardır. Kaynaklarda Anadolu’nun tamamen Türkleşmesi 1071 Malazgirt zaferi ile birlikte olduğu yazılmış olsa da, Türkler’in Orta Asya’dan çıkarak Anadolu’ya ve Anadolu üzerinden Orta Avrupa’ya kadar çeşitli dönemlerde çeşitli vesilelerle göç yaptıkları bu tarihten çok daha eskilere dayanmaktadır. Bu nedenle Türk kültürünün izlerini veya kökenlerini sadece belirli bir coğrafi parçada değil; Türklerin göçüp yerleştikleri, devlet kurup egemen oldukları ülkelerin tümünde aramak daha doğru olacaktır. Türk kültürü denildiğinde, Türk kavminin tarih sahnesine çıkışından başlayarak günümüze kadar süregelen ve Türklerin yerleştikleri, yaşadıkları, bugün de yaşamakta oldukları yerlerde yarattıkları, bu gün de etkinliğini sürdüren kültür anlaşılmaktadır. Gerek Azerbaycan ve gerekse Orta Asya; Türk milletinin geçmişte ve bugün yaşadığı önemli coğrafyalardan birisidir. Bu nedenle günümüz Türkiye’sinde yaşayan birçok kültürel unsurun değişik anlam, ifade veya biçimleri ile ata topraklarda da yaşaması doğaldır. Ortaasya’dan Anadolu’ya gelen Türkler; Oğuzlar da olduğu gibi yeni yerleşim yerlerine eski yerleşim yerlerinin boy veya aşiretlerinin adını vermişlerdir. Bu konuya en iyi örneklerden birisi de; Hazar’ın kenarında kurulan Bakü ve yine Hazar’ın yakınında kurulan Harput şehirleridir. Ortak benzerlikler müzikte veya müzik terminolojisinde de bir şekilde görülmektedir. Bu ortak adlandırmalardan bazıları şunlardır; Divan, Hicaz, İbrahimi, İsfahan, Hüseyni, Arazbarı-Elezber, Mirsi-Mısri, Muhalif, Paşa Göçtü, Peşrev ve Tehnis-Tecnis gibi. Bunun ile birlikte, Harput’da “Yar Sarı Kavun Dilimi” adlı eser; Azerbaycan’da bir aşık ezgisi olan “Şirvan” ın orta muhammes kısmının ezgi yapısına, Harput’da Versağ denilen eserin ayak bölümü; Azerbaycan’da Bayatişiraz Mugamı’nda icra edilen “Onu Deme Zalım Yar” adlı halk mahnısına, Harput’da ki “Şirvan Hoyratı” Azerbaycan’daki Şüşter Mugamına benzer yanları veya bir başka deyişle benzer ezgi kırıntıları, ezgi motifleri bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: