Özet:

Bu çalışmada 17. ve 18. yüzyıl Kıbrıs şer‘î mahkeme kayıtlarında yer alan köleliğin veya hürlüğün dava konusu edildiği vakalar incelenmiştir. Araştırmada bu davaların temel olarak iki kategoriye ayrıldığı ortaya çıkmıştır. Bunların birincisini âzatlık, ikincisini ise hürlük davaları oluşturmaktadır. Âzatlık davaları genellikle âzat edilen kölelerin âzatlıklarının inkârı sebebiyle meydana gelmiştir. Burada davacılar kimi zaman mevlalar (köle sahipleri) kimi zaman da âzatlılar ya da köleler olabilmiştir. Çalışmada 32 adet âzatlık davasının 28’inde (%88) âzatlığın ispatlandığı 4’ünde ise ispatlanamadığı ortaya çıkmıştır. Âzatlıların kazandığı davaların neredeyse tamamı âzatlık işlemine şahitlik eden “hür” kişilerin mahkeme huzuruna çıkarak bu durumu beyan etmeleriyle sağlanmıştır. Hürlük davaları ise dolandırıcı olarak adlandırılabilecek kişilerce hür kişilerin köle olarak satılmaları neticesinde ortaya çıkmıştır. Bununla beraber kimi zaman kasıtlı ya da kasıtsız olarak hür kişilere yönelik kölelik iddiasında bulunulması da bu davaların sebepleri arasında yer almıştır. Hürlük iddiasıyla açılan tüm davalar, hürriyet arayışında olan davacılar lehine sonuçlanmıştır. Bu bağlamda kölelik isnadına maruz kalan ya da köle olarak satılan kişilerin Kıbrıs halkından olmadıkları, buna rağmen hürlüklerini ispatlama ve elde etme imkânına kavuştukları da gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: