Abstract:

Öz: Hâfız-ı Şirâzî, Fars edebiyatının ünlü şairlerindendir. Gazellerinden oluşan Divan’ı vardır. Gazellerinde ahlaki, felsefi, irfani ve âşıkane konuları akıcı ve sade bir dil kullanarak işlemiş;önemlisi kolay gibi görünen ama taklit edilemeyen bir tarzı benimsemiştir. Hâfız gazellerinde birçok renge yer vermiş; bunlardan aşk ve ölümle özdeşleşen kırmızı ve siyah rengi yoğun olarak kullanmış ve onları diğer renklere hâkim kılmıştır. O, bu hâkimiyeti bazen yaptığı sıfat tamlamalarıyla bu iki rengin ismini zikrederek; bazen de bu renkleri kullanmadan; ancak onları çağrıştıran çiçeklere, değerli taşlara, objelere ve şaraba yer vererek sağlamıştır. Hâfız, siyah rengi bazen sevgilinin gözünün, saçının ve kaşının sıfatı olarak gerçek anlamda; bazen kara kalp, kara elbise gibi mecaz anlamda kullanmış; bazen de siyah kelimesi yerine gece, akşam, karanlık gibi siyah çağrışımı yapan kelime ve durumlara değinerek çeşitli şekillerde yer vermiştir. Hâfız, kırmızıyı ise sevgilinin güzellik unsurlarını; âşığın acı ve ıstırabını ifade etmek için kullanmıştır. Sevgilinin kırmızı yanağı, yüzü ve dudağı gül, nesrin, lale gibi çiçeklere; akik, yakut gibi değerli taşlara; lal renkli şaraba ve kadehe; ayrıca ateş ve kana benzetilmiştir. Âşığın içindeki hüznün dışarı yansımasıyla kızaran yüzü; gözlerinden dışarı taşan ciğer kanı; lal, akik ve şaraba benzetilen kırmızı renkte gözyaşlarıyla; şafak rengine teşbih edilen gözleriyle ve mezarından yeşeren güllerle kırmızı renk olumsuz bir anlam taşımıştır. Erguvani, lal renkli ve gül renkli v.b. gibi şarapla ilgili benzetmeler de kırmızı imajı oluşturmuş; ayrıca kızıl altın, kırmızı yakut, kızıl aslan ve kırmızı gül gibi tamlamalar da bu kırmızı atmosferi yaratmada yardımcı olmuştur. Aslında sıfatları olmaksızın kan ve şarap kelimelerinin geçtiği her yer kırmızı algısı uyandırmıştır. Anahtar Kelimeler: Siyah, kırmızı, gazel.   Abstract: Hafız-ı Şirazi is one of the greatest poets of Persian Literature. Owning a diwan, Hafız is famous for lyrics each of which are priceless. He touched philosophical, moral and lyrical topics with a simple style; moreover he adopted a style which is a seemingly easy but difficult to imitate. While using colours in his lyrics, Hafız densely used black and red which are identified with love and death; he made those colours dominant over other colours. He managed this dominance sometimes by mentioning them with adjective clauses and sometimes by using things like flowers, jewels, objects and wine in his poems. Hafız used black in its real meaning as the adjective of lover’s eye, hair or eyebrow; or as a metaphor like black heart, black dress; or by mentioning this colour in various statements to mean night, evening, darkness. He used red to mention beauty factors of lover or the pain and grief of admirer. Lover’s cheek, face and lips are associated with flowers like rose and tulip; or with jewels like onyx and ruby; or with red wine and glass; or with fire and blood. Red colour has a negative meaning with admirer’s face which blushes due to his melancholy; his blood coming through his eyes; his red tears associated with ruby, onyx and wine; his eyes associated with the colour of dawn and his grave having roses on. The image of red is also created through metaphors related to red or redbud wine; also metaphors such as red golden, red onyx, red lion and red rose help creating this atmosphere. Indeed, all words containing blood and wine create the sense of red regardless of their adjectives. Key words: Black, red, lyric.

Keywords: