Özet:

Bu çalışmada, Kur’an’ın ortaya koyduğu din tanımları ve buna bağlı olarak dinin mahiyetine ilişkin değerlendirmeleri fıtrat ve akl-ı selim ilişkisi bağlamında tartışılmıştır. Kur’an’ın İslam özelinde kullandığı, Hak Din, Dosdoğru Din, Hanif Dini, Fıtrat Dini gibi vasıflandırmalarının İslam’ın insan fıtratına uygun ve makul bir din oluşuyla temellendirildiğini söyleyebiliriz. Başka bir deyişle, İslam insan fıtratına en uygun ve makul bir din olduğu için “Hak” ya da “Dosdoğru” olma özelliğine sahiptir. İslam dışındaki diğer dinler ise bu özelliklerden yoksunlukları sebebiyle hak din ya da dosdoğru din kategorisinde yer almazlar. Keza İslâm’ın Hanif ve Fıtrat Dini şeklinde anılması da ilkelerinin, emir ve yasaklarının fıtrata uygun olduğunu, akl-ı selim ile çelişmediğini vurgulamak içindir. Kur’an’da insanın fıtratından bahsedilirken, onun kendine has özellik ve donanımlarla yaratıldığı, bundan dolayı da yeryüzünün halifesi kılındığı belirtilmiştir. Diğer varlıklardan farklı olarak inanma duygusu Allah tarafından verilmiş olsa da insan, yapısı gereği inancını anlamlandırma ve aklî temele dayandırma ihtiyacı içerisinde olmuştur. İnsanın inancını aklî temele dayandırma ihtiyacı fıtratı ile akl-ı selimi arasındaki zorunlu ilişkiyi gündeme getirmektedir. Bu anlamda, çalışmanın temel tezi, “evrensel olduğu iddiası ile yola çıkan bir dinin ilkelerinin akıl ile çelişmemesi, bunun yanında da insanın fıtratına aykırı olmaması gerekir” şeklinde özetlenebilir. Zira insanın akl-ı selimine ve fıtratına aykırı ilkeleri, emir ve yasakları bulunan bir inanç sisteminin kabulü kolay olmayacaktır. İman bu gerçeğe aykırı bir şekilde gerçekleşiyorsa akıl ilkeleriyle ve fıtratla çelişen davranışların ortaya çıkması mümkün olacaktır. Bu durumda genelde dünya ve ahiret saadeti vadeden dinin hedeflerinin gerçekleşme ihtimalinden bahsedilemeyecektir.

Anahtar Kelimeler: