Abstract:

İslam tarihinde ortaya çıkan Kur’an’ı yorumlama çabalarından biri de işârî/irfânî te’vil anlayışıdır. Sûfîler kendi anlayışlarının Kur’an’dan kaynaklandığını açıklamak ve görüşlerini ayetlerle temellendirerek insanlara ulaştırmak için işârî tarzda eserler telif etmişlerdir. Sûfîlerin bu anlayışında ayetlerin zâhirî anlamları gözetilmekle birlikte kalplerine doğan işâret ve ilhamlar da te’vilin rotasını belirlemiştir. Bu eserler son dönemlerde her ne kadar işârî tefsir olarak tanımlanmakla birlikte sûfîler eserlerini tefsir olarak değil, hakâik, letâif, keşf gibi kendi irfânî te’vil tarzlarına göre isimlendirmişlerdir. Bu eserlerin en meşhurlarından biri de Kuşeyrî’nin Letâifu’l-İşârât isimli kitabıdır. Kuşeyrî bu eserinde cihad ve kıtalle ilgili ayetleri genel olarak zâhirî anlamlarına ve tarihî bağlamlarına uygun olarak açıklamakla birlikte birçok ayeti de işârî tarzda te’vil etmiştir. Sûfîler, insanın en büyük düşmanı kendi içindeki nefsi olduğundan hareketle cihadı büyük cihad, düşmanla yapılan cihadı ise küçük cihad olarak isimlendirdikleri için Kuşeyrî’nin te’villerinde de nefisle cihad konusu öne çıkmıştır. Kuşeyrî ayetleri yorumlarken sûfî düşünceye ait kalp, nefs ve sır gibi kavramlara da yer vermiştir.

Keywords: