Özet:

Bu makale Birinci Dünya Savaşı esnasında, Suriye’de Cemal Paşa’nın kararıyla Arapça olarak yayımlanan ve İttihad-ı İslam propagandası yapmayı amaçlayan eş-Şark gazetesi hakkındadır. Makale gazetenin kuruluş amacı ve söylemini analiz etmekte, etkisine dair bazı çıkarımlarda bulunmaktadır. Panislamizm savaş döneminde Osmanlı Devleti’nin bir tür resmi ideolojisi niteliğindeydi. Osmanlı tabiiyetinde bulunan veya bulunmayan Müslümanların, İmparatorluğun savaş hedeflerini desteklemesinin sağlanması da bu ideolojinin temel motivasyonlarından biriydi. Eş-Şark ve benzeri araçlar vasıtasıyla dünya Müslümanları kolonyal Avrupa devletlerin amaçları hakkında aydınlatılacak ve böylece Müslüman sömürgeler arasında anti-kolonyal isyanlar patlak verecekti. Bu doğrultuda, Hilafet, Osmanlı Devleti’nin devam etmesinin önemi ve Şerif Hüseyin ve Mısır Sultanı gibi “isyancıların” “ihaneti” dergide yayınlanan makalelerdeçok işlenen temalar arasındaydı. Muhammed Kürd Ali ve Şekib Arslan gibi Suriye’nin önde gelen ilim ve fikir adamları da gazeteye yazılarıyla katkıda bulunmuşlar ve gazetede idari görevler üstlenmişlerdir. Makale, eş-Şark gazetesinin nüshalarından faydalanmanın yanında, Osmanlı, İngiliz, Alman ve Avusturya arşivlerindeki konuyla ilgili belgeleri de içermektedir.

Anahtar Kelimeler: