Özet:

Behice Boran’la ilgili yapılmış pek çok çalışma bulunmaktadır. Her ne kadar bu çalışmalardan bir bölümü akademisyen-sosyolog Boran’ın yazıları ve çalışmaları üzerine olsa da, daha çok siyasetçi-kuramcı Behice Boran üzerinedir. Bu makalede Behice Boran’ın Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde akademisyen sosyolog olarak bulunduğu yıllarda yaptığı çalışmalara odaklanılarak sosyoloji anlayışının ayrıntılı bir değerlendirmesi yapılmıştır. Burada ileri sürülen ve ortaya konulmaya çalışılan, Boran’ın Türkiye’de mevcut sosyolojiden farklı bir sosyoloji anlayışını başlattığı ve gelişmesine öncülük yaptığı ve bu sosyoloji anlayışının da özgün olduğu düşüncesidir. Diğer bir ifade ile ileri sürülen düşünce Boran’ın sosyolojik çalışmalarının Türkiye’de sonraki yıllarda yapılan pek çok tartışmanın nüvelerini içinde barındırdığı ve o tartışmaları öncelediğidir. Bu temel düşünce doğrultusunda makalenin amacı Boran’ın ‘incelikli’ ya da ‘derin bir okuma’ ile farklı yazılarında ve bazen de satır aralarında belirttiği düşüncelerinin sosyolojik değerlendirmesi üzerinden özgün sosyoloji anlayışının açığa çıkartılmasıdır.  Bu amaçlar doğrultusunda makalede öncelikle Boran ve DTCF sosyoloji öncesinde Türkiye’deki mevcut sosyolojinin temel özelliklerine değinilmiş ve Boran sosyolojisi ile aralarındaki farklılıklara yer verilmiştir. İkinci olarak Boran’ın akademi yıllarında sosyolog olarak yaptığı çalışmaların bir sınıflandırması yapılmış ve farklı alanlardaki çalışmaları üzerinden onun sosyolojisinin temel özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır Ardından Boran’ın sosyolojisinde öne çıkardığı kavramlar ve bu kavramlara yüklediği anlamlar incelenmeye ve kavramlar üzerinden Boran sosyolojisinin metodoloji anlayışı onun toplum, toplumsal gerçeklik ve toplumsal değişme kavramlarına yüklediği anlamlar üzerinden irdelenmiş ve Boran’ın sosyolojiyi bir bilim olarak nasıl tanımladığı ve bu bilimin özelliklerinin neler olduğu konusundaki düşünceleri irdelenmiştir. Üçüncü olarak Boran’ın sosyolojiyi değişimin bilimi olarak görmesi nedeni ile toplumun daha demokratik bir yöne doğru evrilmesinin hangi etmenler ile ve nasıl olacağına ilişkin görüşlerine yer verilmiştir. Bu konuda Boran’ın toplumsal değişme ile bilim, bilim insanı sorumluluğu ve sanat arasında nasıl bir ilişki kurduğu incelenmeye çalışılmıştır. Ardından her bir eserinin katkısının ayrıntılı biçimde verilmesi ile Boran’ın o dönem ve sonrası Türkiye’deki sosyoloji ve sosyal ilimlere katkıları ortaya konulmuştur. Boran diğer çalışmalarında da alana önemli katkılar yapmış olsa da onun asıl katkısının Toplumsal Yapı Araştırmaları adlı çalışmasında yaptığı katkı öne çıkmaktadır. Onun gerçekleştirdiği çalışmalarla teori/kuram ile pratiği/alanı buluşturan bir gelenek oluşumuna öncülük yaptığı rahatlıkla söylenebilir. Son olarak da Boran sosyolojisinin neden etkili olamadığı ve Boran’ın neden bedeller ödemek durumunda kaldığını anlamak açısından önemli olan dünyada ve Türkiye’deki oluşumlara ve Boran sonrasında DTCF sosyolojideki değişimlere kısaca yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: