Özet:

Bu çalışmada, romanların, toplumsal meseleleri gündelik hayat üzerinden anlatarak, yazıldıkları dönemin siyasal-toplumsal atmosferini ve bu dönemleri yaşamış yazarların deneyimlerini yansıtan önemli kaynaklar olduğu düşüncesinden hareket edilmektedir. Bu bağlamda, bu çalışmanın temel amacı, döneminin öncü ve önemli kadın yazarlarından birisi olan Adalet Ağaoğlu’nun Türkiye Cumhuriyeti’nin 1938-1968 arası dönemini, tarihi ve toplumsal bir roman niteliğinde ele aldığı Ölmeye Yatmak eseri üzerinden değerlendirmektir. Romanın konusu, Cumhuriyet döneminde doğmuş ve 1938’de ilkokulu bitirmiş ana kahraman Aysel’in hayat hikâyesi ve onu bir otel odasında intihara sürükleyen süreçtir. Bu hikâye çevresinde farklı sınıfsal tabakalardan gelen kişilerin yaşamları ve dönemin atmosferi resmedilir. Roman kurgusunda, ‘Cumhuriyet’in yeni kızlarını’ temsil eden Aysel karakteri üzerinden Türk Modernleşmesi’nin bir kadın gözünden hem bireysel hem de toplumsal yansımaları aktarılmaktadır. Bu çerçevede, Ağaoğlu’nun bu romanda, Türk Modernleşmesi’nin kadın imgesi kurgusunun ortaya çıkardığı krizi, eleştirel bir duruşla resmettiği görülmektedir. Bu çalışma, romanının otobiyografik ve tarihi nitelikleri dolayısıyla bir kadın tarihini anlattığı varsayımına dayanmaktadır. Bu varsayım üzerinden söz konusu değerlendirme, Türk Modernleşme’sinin kadınları konumlandırma çabasını, romandaki ana kahramanın bireysel ve toplumsal hesaplaşmalarını inceleyerek ele almaktır. Bu hesaplaşma özünde, kadınların birey olarak özgürleşip özgürleşemediği sorusunda düğümlenmektedir. Nitekim romanda, kadınların bu özgürlük ve eşitlik eleştirisi, kız ve erkek kardeş üzerindeki asimetrik kontrol ve güç dağılımıyla, özgür cinselliğin kısıtlanmasına vurguyla ve geleneksel-yeni kadın tipleri arasındaki çatışmalarla anlatılmaktadır. Bu noktalar temelinde Türk Modernleşmesi’nin kadın meselesine yaklaşımı, kadının/kadınlığın toplumsal projelerin bir simgesi/nesnesi olarak ele alındığı tezi üzerinden eleştirilecektir. Ancak bu noktada belirtmek gerekir ki Kandiyoti’nin (2013a, 2013c) altını çizdiği gibi Aysel gibi Cumhuriyet’in kurtarılmış kadınlarının yetiştirdiği sonraki nesil kadınların bu kurtarılmışlığı ve Türk Modernleşmesi’ni eleştirilebilmesi, bu projenin özünde kadınları nesne konumundan özneye geçirmeye katkı sağlayan bir hesaplaşmayı ve süreci doğurmuş olmasından bağımsız düşünülemez.

Anahtar Kelimeler: