Abstract:

Fernand Braudel’in analizlerinde “piyasa ekonomisi” ve “gerçek kapitalizm” adı altında iki kavram bulunmaktadır. Gerçek kapitalizm, piyasa ekonomisinin arz talep yasaları, rekabetçi piyasalar gibi araçları ile analiz edilmeye uygun değildir. Piyasa ekonomisinin üzerinde, saydam olmayan ve büyük yırtıcıların dolaştığı bu alanı, piyasa karşıtı olarak tanımlar. Smith merkantil sistem eleştirisi ile bir anlamda bu alanı keşfetmiş ancak keşfinin sonuçlarını yeterince analiz etmemiştir. Merkantil sistem eleştirisi bir anlamda adı konmamış “gerçek kapitalizm” eleştirisidir. Rekabet sürecinin doğal ücret, doğal kâr ile sonuçlanmasına benzer biçimde adeta ‘doğal ölçek’ büyüklüğü ile sonuçlanmaktadır. Bunun sonucu olarak, sermayenin temerküzü ön plana çıkmamakta ve rekabet sürecinin sekteye uğramadan devam edeceği kurgulanmaktadır. Merkantil sistemde doğal sürecin sekteye uğramasını kendisinin deyimiyle tüccar ve manüfaktürcüler (sermaye) ile siyaset arasında kurulan işbirliğinden kaynaklandığı düşüncesindedir. Bu nedenle iktisadi alana kendi dışından bir müdahale, bir sapma olarak incelenir. Sermayenin doğasına yönelik sınırlamalardan kaynaklanan bu sonuç sadece merkantil sistem eleştirisinin bu yönünü sakatlamakla kalmaz. İktisadi alan, siyasi alan ya da sivil toplum devlet ilişkisi konusunda geliştirmeye çalıştığı ikilikleri de zayıf bir sermaye tanımı temelinde yükselmesine neden olur. Bunlardan birisi sermaye ve güç arasındaki ilişkinin ele alış biçimidir. Merkantil sistemde, gücün iktisadi olanla birlikte değerlendirilmesi eleştirilir ve aşılması gereken bir durum olarak incelenir. Merkantil sistemin ortadan kalkması ile ortadan kalkacağı düşünülür. Ticari topluma yönelik iyimserlik ortadan kalkmasının nedenlerinden biri olarak ortaya çıkar. Smith merkantil sistem eleştirisinde bir anlamda atı arabanın arkasına bağlar. Sermayenin doğasına ve “piyasa ekonomisi”nin rekabetçi yapısına aykırı olarak var olan “gerçek kapitalizm”e yönelik çıkarımlar yapmak yerine, onu hipotetik olarak kurguladığı “ticari sistem”den sapma olarak değerlendirir.

Keywords: