Özet:

Dünyaya ait olan ve geçmişten beri insanlığıntemel ortak paydalarından birini oluşturan iktisadi faaliyet hem dengesiz hem de kesikli olarak yeryüzüne yayılmıştır. Kaynaklar ve nüfus da aynı şekilde herhangi bir denge ya da pürüzsüz işleyen bir süreç gözetmeksizin yeryüzüne dağılmıştır. Yeryüzünün bazı bölümlerinde üretim ve tüketim odaklanmaları görülürken bu süreç yoğunlaşmalar, kümelenmeler ve çeşitlenmeler gibi birbirlerinden farklı mekânsal süreçlere sahne olmuştur. Bu durum ister istemez mekânsal özgünlükleri ortaya çıkarmış, bilimsel araştırmalarda bu özgünlüklerin dikkate alınmasının önemini artırmıştır. Bu çalışmanın amacı birbirinden zaman içinde farklılaşmış iktisadi gelenekleri mekânı analiz etme biçimleri dolayımıyla karşılaştırmaktır. Klasik politik iktisat mekânı ulaşım, yer seçimi, rant vb. kavramlar çerçevesinde analiz ederken Marksist ekonomi politik, kapitalizme içkin eşitsiz gelişmenin, sermaye birikimindeki yoğunlaşma ve merkezîleşme eğilimlerinin mekân üzerindeki etkilerini dikkate almıştır. Neoklasik iktisadın ana akım haline gelmesi ile birlikte mekânsal özgünlüklere ilişkin vurgu ortadan kaybolmuştur. Sonraları heterodoks ve Marksist unsurları bünyesinde barındıran “Ekonomik Coğrafya” yaklaşımıyla beraber teori içinde kendine tekrar yer bulan mekânsal analizler, ana akım iktisadın mekâna ilişkin modern versiyonlarından “Yeni Ekonomik Coğrafya” yaklaşımıyla dejenere edilmiştir. Mekânsal alanı kapitalizmin gelişme dinamikleri bağlamında analiz eden Klasik ve Marksist ekonomi politik kökenli saptamalar ise hâlâ güncelliğini korumaktadır.

Anahtar Kelimeler: