Abstract:

Her dilde atasözleri vardır. Atasözleri bir milletin, bir toplumun atalarından kalanbüyük mirasıdır. Atasözleri üstün anlatım gücü, kavram zenginliği ve kültür taşıyıcılığıyla bir ulusunönemli dil yadigârları olarak gösterilmektedir. Halkın ortak geçmişinden doğan atasözleri, uzun zaman süzgecinden geçerek günümüze kadar ulaşmışlardır. Toplumun otak aklında hazır şekilde duran atasözleri yeri geldiği zaman gün yüzüne çıkmakta ve anlatımı renkli hâle getirmektedir. Kaşgârlı Mahmut’un 1072-1077 yılları arasında kaleme aldığı “DivânüLügâti’tTürk”le ilk defa karşımıza çıkan atasözleri, geçen sürede bazı değişikliklere uğrayarak günümüze kadar serüvenini devam ettirmiştir. Kaşgârlı Mahmut’un oba oba tüm Türk diyarlarını gezerek topladığı atasözleri, değişik coğrafyalara dağılan Türk nüfusuyla farklı memleketlere göç etmiştir. Bu göç sırasında bazı dilsel değişikliklere de uğrayan Türk atasözleri, günümüzde benzer anlamlarla varlıklarını devam ettirmektedir. Özellikle Türkiye Türkçesi ağızlarında DivânüLügâti’t Türk’te yer alan birçok atasözü mevcuttur. Osmanlı İmparatorluğu zamanında Rusya’ya verilmek zorunda kalan Ahıska Bölgesinde yaşayan Ahıska Türkleri, 1944 yılında Sovyetler Birliği lideri Stalin tarafından topraklarından sürgüne zorlanmıştır. Tren vagonlarına doldurulan Ahıska Türkleri topraklarından koparılarak Orta Asya, Kırgızistan, Kazakistan, Azerbaycan, Özbekistan ve Amerika’ya gönderilmiştir. Günümüzde önemli bir nüfus da Türkiye’nin Bursa şehrinde yaşamaktadır. Eski Sovyetler Birliği’nin farklı bölgelerinde yaşamaya zorlanan bu Türk grup, benliklerini, inançlarını, dilini, örf ve âdetlerini kaybetmeyerek, kültürünü günümüze kadar korumuştur. Yazılı ve sözlü kültürüyle Ahıska Türkleri, önemli bir zenginliğe sahiptir. Tüm Türk toplulukları için önemli olan Atasözleri, Ahıska Türkleri için de aynı öneme sahiptir. Ahıska ağzında birbirinden farklı çok güzel atasözleri bulunmaktadır. Birçoğu sonraki yıllarda üretilen atasözlerinin bazılarının ise bazı değişiklere uğrayarak veya uğramayarak “DivânüLügâti’t-Türk” ten Ahıska Türklerinin ağzına geldiği görülmektedir. Bu çalışmamızda “DivânüLügâti’t-Türk” ‘ten Ahıska Türklerinin yazılı veya sözlü diline ulaşan atasözleri üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu atasözlerinin Türkiye Türkçesindeki kullanımları da gösterilecektir. Anahtar Kelimeler: DivânüLügati’t-Türk, Ahıska Ağzı, Atasözleri, Ahıska Türkleri, Kaşgarlı Mahmut, Türk Ağızları

Keywords: