Özet:

Gülme ve mizah ile siyaset, aynı toplumsal zihniyet dünyasının bereketli bahçesinde, aynı tarihsel kök ve kültür özelliklerinden beslenerek doğmuştur. Gülme ve mizah, her ne kadar ilmî açıdan ciddî bir çalışma sahasına karşılık gelse de, doğası itibarıyla siyasetin ağırbaşlı tınısını çağrıştırmaz. Bu karşıtlığa rağmen gülme ve mizah ile siyasetin belirli bir toplumda idrak ettiği tarihsel seyir ve bunun sonucunda ulaştığı genel kabul görür hal, söz konusu toplum için ortaktır ve bu ortaklık değişen şartlarda ortaya çıkacak gelişim ve farklılaşmalar için de aynı kalacaktır. Başka bir ifadeyle, toplumsal bir olgu olarak gülme ve mizah ile siyaset, toplumların tarihsel sürekliliğinden beslenerek oluşur, evrilir, gelişir ve değişirler. Bu bakımdan mizah, toplumsal tarihin de konusudur. Toplumu etkileyen her türden olay, mizahın malzemesidir. Belirli bir kültürün toplumsal analizini yapmak için veri sağlamada mizahı malzeme olarak kullanılan sosyal tarih, önemli miktarda veriyi taşıma kapasitesine sahiptir (Eker 2014:43). Değişen toplum düzeni ve dünya görüşüyle beraber mizah da değişir ve eski devirlere ait komik olaylar, yeni devirde artık mizahî olmaktan çıkabilir (Usta 2009:49). Bu çalışma, mizah teorileri ışığında Selçuklu devri kaynaklarından seçilen örnekler çerçevesinde, tarihsel süreçte mizah-siyaset ilişkisine dair bir tespit denemesidir. Bu bağlamda coğrafya ve siyasal yapı ayrımına gidilmeden Selçuklu kaynaklarından, mevcut mizah teorilerini örnekleyen anekdotlar veri olarak kullanılmıştır. Böylelikle, gerçekliğin tasarlanması ve sunulmasında kolektif algının bir dışa vurumu olarak mizah-iktidar ilişkisinin Ortaçağ kaynaklarındaki yansımasının tespiti hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler: