Özet:

Günümüzde artık insanların karar verirken her zaman optimizasyon yapan rasyonel bireyler (homo economicus) gibi davranmadıkları kabul edilmektedir. Buna rağmen, davranışlar rasyonel olmasa veya gözükmese bile onları anlayıp, modelleyebilmek çok büyük önem taşır. Önceleri nispeten küçük bir topluluk tarafından (daha ziyade psikoloji alanında çalışan bir kesim) incelenen algısal sapmalar (cognitive biases) 1974 yılında Science dergisinde yayınlanan bir makaleyle Tversky ve Kahneman tarafından daha geniş kitlelere tanıtıldı. Günümüzde, egemen görüş olmamakla birlikte, bazı davranışsal modeller Ekonomi ve Finans alanlarına yavaş yavaş nüfuz ederek literatürde kendilerine daha geniş yer edinmektedir. Ülkemizde bu tür algısal sapmalar üzerine yapılmış kısıtlı sayıda çalışma olduğu için bu çalışmamızda literatürde yaygın olarak rastlanan ve bu çalışmada ele alınan bazı algısal sapmaların (çıpalama, referans noktaları, yanlı olasılık değerlendirme ve risk eğilimleri) gelişmekte olan ve değişken bir ortam olan Türkiye’de de varlığını araştırmak istedik. Çalışmamızda kullandığımız veri anket yöntemiyle toplandı. Kullandığımız ankette literatürdeki ölçeklerden yararlanarak sorular oluşturuldu ve üniversite öğrencilerinden başlayıp çalışanlara ve emeklilere kadar uzanan geniş bir yelpazeye uygulandı. Bu geniş kapsamlı anketin sonuçları analiz edildiğinde katılımcıların anlamlı oranda basit çıpalama algısal yanılgısı göstermediği, fakat referans noktası etkisinin güvenli bir alternatifin varlığı ile mevcut seçeneği teşvik edici olduğu, yanlı olasılık değerlendirme algısal sapmasının kumarbaz yanılgısı yönünde ağır bastığı ve risk eğiliminin bireysel kararlar üzerinde oldukça etkili olduğu bulunmuştur

Anahtar Kelimeler: