Abstract:

Divan şiirinin temel nazım şekillerinden biri olan gazelin anlamının gazelde kullanılan redif kelimesinin anlamıyla yakından ilgisi vardır. Özellikle de kelime redifler gazelin “yek-ahenk” ya da “yek-âvâz” olmasına yardımcı olabilecek niteliklere sahiptir. Divan edebiyatının kuruluş dönemlerinde kelime rediflerin daha çok tercih edildiği yapılan araştırmalar sonucunda ortaya konulmuştur. Anlam bütünlüğü olan gazeller daha başarılı ve değerli kabul edildiği için kelime redifler de anlam bütünlüğüne katkıda bulunduğundan gazelde kelime redifle anlam bütünlüğü birlikte düşünülmüştür. Divan şiirinde, şiirde türe ya da nazım şekline bağlı olarak anlam ve ahenk üzerinde önemli etkisi bulunduğu bilinen redif kelimeleri arasında “kadeh” de vardır. Redif kelimesi olarak seçilen “kadeh” divan şiirinin benzetme ve hayal dünyası içinde önemli bir yere sahiptir. Divan şairleri şiirlerinde genellikle içi kırmızı şarap dolu sırça kadehi sevgilinin dudağına benzetmişler, sarhoş edici özelliğine dikkat çekmişlerdir. Kadeh şekil bakımından ve rengi dikkate alınarakçok gül, gonca ve laleye; parlaklığı, yakıcılığı, elden ele dönmesi nedeniyle de güneşe ve aya benzetilmiştir. Makalemizde,  Sehî’nin “kadeh” redifli gazelini inceleyeceğiz. Bu gazeli seçmemizin nedeni şairin gazelde kadehle ilgili çeşitli benzetme ve hayallere yer verip gazeli özellikle “kadeh-dudak” ilgisi etrafında kurgulamış olmasıdır. Sehî’nin gazelinden yola çıkarak “kadeh” redifinin gazelin anlamına katkılarını, gazelde kadehle ilgili hangi benzetme ve hayallerin yer aldığını belirlemeye çalışacağız. 

Keywords: