Abstract:

Kırım Hanlığı sınırları içinde yaşam süren nüfusun büyük bir kısmı Müslüman tebaa olmasına rağmen farklı dinlere ve etnik kökenlere mensup topluluklar da vardı. Hanlık, dini kanaatlere özgürce yaşama imkanı vermekle birlikte medeni hukuk alanına giren tutum ve uygulamalar konusunda kendi cemaatleri içinde ve kendi dini gereklerine göre hareket etmelerine izin vermişti. Bu cümleden olarak çalışmamız, bahsedilen uygulamaların adalet sisteminde nasıl bir yer bulduğunu ortaya koymayı amaçlamış olup mahkeme kayıtları vasıtasıyla da bu konuyu örneklendirmeyi hedeflemektedir. Ayrıca Kırım, Doğu Avrupa’da Türk mirasının son kalesi olması hasebiyle incelenmeye değer bir çalışma alanıdır. Osmanlı Devleti’nde olduğu üzere Kırım Hanlığı’nın da adli yapısının aynası konumunda olan Şer’iyye Sicilleri, kadıların mahkemede icra ettikleri bütün davaların yanı sıra birçok konuya haiz belge ve yazışmaların kaydedildiği defterlerdir. Kırım’a ait sicillerin incelenmesi sonucu, ortaya çıkardığımız veriler ışığında İslâm’ın ve de şer’i mahkemelerin din farkı gözetmeksizin herkesin talebine cevap verdiğini ortaya koyan verilerle dolu olduğu görülmektedir. Gayri Müslimler gerek kendi aralarındaki sorunlar için, gerekse de Müslimlerle olan problemleri için çözüm aradıklarına dair; miras, eşya, borçlar, ticaret, ceza, usul ve mali hukuk örneklerini içeren dava konuları kayıtlarda sıklıkla yer almıştır. Anahtar Kelimeler: Kırım Hanlığı, Kadı, Şer’iyye Sicili, Gayr-i Müslim, Şer’i Hukuk.

Keywords: