Özet:

6762 sayılı TTK döneminde, acentenin denkleştirme talep hakkına ilişkin pozitif bir düzenleme mevcut değildir. Ancak acentenin denkleştirme talep hakkı, doktrinde ve yargı içtihatlarında tartışılmış; müşteri portföyü, müşteri akçesi, portföy tazminatı gibi isimlerle anılarak, kabul görmüştür. Acentenin denkleştirme talep hakkına ilişkin hüküm, hukukumuza 6102 sayılı TTK m.122 ile birlikte girmiştir. Denkleştirme talep hakkının, benzer ilişkiler bakımından uygulanıp uygulanamayacağı 6762 sayılı TTK döneminde tartışılmıştır. Bu tartışmalar özellikle franchise alanın bu hakka sahip olup olmadığı üzerinde yoğunlaşmıştır. 6102 sayılı TTK ile birlikte, acente bakımından öngörülen denkleştirme talep hakkının, TTK m.122/5’Te, hakkaniyete aykırı düşmedikçe, tek satıcılık ile benzeri tekel hakkı veren sürekli sözleşme ilişkileri bakımından da uygulanabilirliği açıkça düzenlenmiştir. Hükümde ifade edilen “benzeri tekel hakkı veren sözleşmeler” ifadesinin kapsamına, ne gibi sözleşme ilişkilerinin girdiği, doktrin ve yargı kararları ile somutlaşacaktır. Bu sebeple marka lisans sözleşmesinde, lisans alanın denkleştirme talep hakkından yararlanıp yararlanamayacağı, yararlanabilecekse koşulların ne olduğu hususları incelenmelidir. Acente bakımından öngörülen denkleştirme talep hakkından, marka lisansı alan da yararlanabilmelidir. Ancak TTK m.122’de gösterilen koşulların gerçekleşmesi gerektiği şüphesizdir. Buna göre, marka lisans sözleşmesi, denkleştirme talebini doğuracak şekilde sona ermeli; lisans veren, lisans alan tarafından kazandırılan müşterilerden, sözleşmenin sona etmesinden sonra da menfaat sağlamalı; lisans alan kayba uğramalı ve lisans alana, denkleştirme ödemesi yapılması hakkaniyete uygun olmalıdır. Yukarıda gösterilen koşullara ilâve olarak, TTK m.122/5’te düzenlenen “hakkaniyete aykırı olmama”, “sözleşmenin tekel hakkı vermesi” ve “sürekli bir sözleşme ilişkisinin” bulunması gerekir. Burada ifade edilen hakkaniyet aykırı olmama ifadesinden; marka lisansı alanın denkleştirme talep hakkının bulunması için acenteye benzer nitelikte olması, lisans verenin dağıtım ağına dâhil olması ve lisans sözleşmesinin bitiminde müşterilerin devrinin öngörülmüş olması anlaşılmalıdır. 

Anahtar Kelimeler: