Abstract:

Şah İsmail (ö. 1524), büyük dedesi Safiyüddin ’in kurduğu Safeviye Tarikatı’nın şeyhi iken, XVI. yüzyılın başlarında Tebriz merkez olmak üzere Azerbaycan’da Safevi Tarikat Devleti’ni kurdu. Safevi Tarikatı’nın müritleri, çoğunlukla Anadolu kökenli Türkmenler idi. Bunlar, Şah İsmail’e devlet kurma çalışmaları sırasında yardım ettiler. Şah İsmail, Türkmen müritlere güvenerek Osmanlı hakimiyeti altında bulunan Anadolu’yu da yeni kurduğu devletin sınırları içine alma çalışmalarına başladı. Kendi propagandasını yaptırmak amacıyla halifelerini Anadolu’ya gönderdi. Bunlar, köy köy gezerek Anadolu insanını Safevi Tarikatı’na bağlamaya çalışıyorlardı. Şah İsmail’in esas amacının tarikatçılık yapmak olmadığını anlayan Osmanlı Devleti, kendi topraklarında Safevi yayılmasının önüne geçmek için askerî, siyasî, ekonomik ve kültürel önlemler alma yönüne gitti. İki devlet arasında çıkan savaşta Şah İsmail, Çaldıran’da Osmanlı ordusuna yenildi (1514). Osmanlı vatandaşı Safevi müritlerinin diğer deyişle Alevilerin İran’la ilişkileri engellendi. Safevi Devleti’ne karşı ekonomik ambargo uygulanarak güçlenmesinin önüne geçilmeye çalışıldı. Safevi Tarikatı ile aynı kökten gelen ancak Osmanlı taraftarı olan Halvetiliğin örgütlenmesine yardım edilerek Anadolu insanının tamamen Safevi olmasının önüne geçilmiş oldu. Şah İsmail, alınan tüm bu önlemler karşısında Anadolu’ya yönelik hedefine ulaşamadı. Anadolulu Safevi Türkmenler de kurtarıcı olarak gördükleri Şah İsmail’den I. Selim karşısında yenilgiye uğramasından sonra ümitlerini kestiler. Osmanlı Devleti, Safeviliği yok edemedi

Keywords: