Özet:

Bu çalışmada, Kur’an lafız ve ibarelerinin delaletlerinin tespitinde tarihsel bağlamın önemi ve vahyin indiği tarihle artzamanların irtibatının nasıl kurulacağı sorunu irdelenmiştir. Bu konu, tefsir ilminin mahiyetiyle alakalıdır. Çünkü tefsir, muradı ilahiye delalet kaydıyla müfret ve mürekkep Kur’an lafızlarının ahvalini araştıran bir ilimdir. Bu ahval, doğası gereği Kur’an’ın tarihle ve tarihî olanla girdiği diyalektik ilişkide aranmalıdır. Fakat fiziki sınırları kısıtlı bir makalede bu kadar teferruatlı bir sorunu tüm boyutlarıyla incelemek mümkün değildir. Bu nedenle araştırma, nüzul hikâyesi ihtilaflı olan 107/Mâûn sûresiyle sınırlanmıştır. Gerek klasik gerekse modern kaynaklardaki veriler göstermiştir ki müfessiler, bu sûrenin nüzul vakıasını rivayetlerdeki ihtilaftan ötürü içtihâdî yöntemlerle belirlemeye çalışmışlar; bu sırada ‘İlâhî metnin anlam ve hükümlerinin tespitinde lafızların umumîliğine itibar edilir, sebeplerin hususiliğine değil.’ şeklindeki genel prensibe dayanarak kendi tarihleri ile bu sûrenin tarihi arasında yine bu sûrenin işlediği ana temalar ve betimlediği karakterler üzerinden bir benzeşim/analoji kurmuşlardır. Bu yaklaşım, çağdaş tefsir faaliyetlerine model oluşturabilecek bir kıyası içermektedir. Ancak Kur’an’ın istismarını engellemek için eşzamanlılığın denetleyiciliği mutlak surette sağlanmalıdır. 

Anahtar Kelimeler: