Özet:

Türk kültüründe bir kült olarak geniş ve önemli bir yer tutan ocak kavramı, Alevi inanç sistemi içerisinde özgün bir anlam ve kavramsal çerçeveye sahiptir. Alevi inancının tarihî süreç içerisinde “ocak sistemi” adı verilen yapılanma ve teşkilatlanma üzerine kurulduğu ve inanç mensubu olan dede ve talip topluluklarının sosyal, kültürel, dinî, hukukî ve ekonomik bakımdan bu sistem çerçevesinde organize oldukları görülmektedir. Hemen her fırsatta konuyla ilgili araştırmacıların Aleviliğin temel yapılanma biçimi olduğunu vurguladıkları ocak sisteminin tarihî süreç içerisindeki oluşum ve gelişimi hakkındaki bilhassa yazılı kaynaklara dayalı tespitler yetersiz kalmış, bu durum da konuyla ilgili kavramsal çerçevenin oluşturulmasında problemli yaklaşımların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu makalede, ocak teriminin Alevi inanç sistemi içerisinde kazandığı kavramsal anlamıyla ne zamandan beri kullanıldığı ve inanç merkezli bir yapılanma ve teşkilatlanma biçimi olarak tarihî süreç içerisindeki ilk oluşumuna yönelik birtakım yeni tespitlere ve görüşlere yer verilmiştir. Konuyla ilgili mevcut literatürün yanında şahsî ve resmî arşivler üzerinden yapılan tespitler ve bunlar üzerinden yapılan analizlerle Alevilikte ocak kavramının tarihî arka planı ve kavramsal çerçevesi aydınlatılmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: