Özet:

Zengin tarihi birikime sahip olan İzmir, yüzyıllar boyu farklı kültürler için bir çekim merkezi olmuştur. Osmanlı Dönemi'nin başlarında küçük bir sahil kasabasını anımsatan kent Sanayi Devrimi ve sonrasında yaşanan gelişmeler nedeniyle ekonomik olarak hızla büyümüş, çeşitli etnik grupların yaşamayı tercih ettiği bir yerleşime dönüşmüştür. İzmir - Aydın Demiryolu ile İzmir - Kasaba (Turgutlu) Demiryolu hattının kesişim alanında kalan ve yoğunluklu Rum nüfusun yaşadığı semt olan Hilal içinde barındırdığı konutlarıyla İzmir'in geleneksel dokusunu bütünlemektedir. İnşa tarihli örneklerin 1901 ile 1905 tarihlerini yinelemesi bölgedeki yapılaşmanın 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında yoğunlaştığını ortaya koymaktadır. Yapılan alan araştırmaları sonucunda semtte yer alan konutların ortak bir gelenek doğrultusunda inşa edildikleri anlaşılmaktadır. Cephenin yaklaşık 1/3'ünü kaplayan giriş açıklığının bulunduğu yer ve açıklıktan ulaşılan dağılım mekanı olarak tasarlanmış hol dikkate alınarak yapılan tipoloji çalışmasında konutlar "yan hollü" ve "orta hollü" olmak üzere iki ana grupta toplanmıştır. Söz konusu alandaki parsellerin sokağa bakan cephelerinin genellikle dar olması yan hollü konut tipinin sıkça tekrarlanmasına ve dolayısıyla bu gruba ait örneklerin çok sayıda olmasına neden olmuştur. Konutlar genel olarak iki ana başlık altında değerlendirilmiş olsalar da kat sayısı ve katların işlevi dikkati alındığında her iki gruba ait çeşitli alt başlıklar oluşturulmuştur. Cephedeki pencere - kapı açıklıkları, kat yükseklikleri gibi detayların belirli oranlar dahilinde tasarlanmasına rağmen, konutların süslenmesindeki detaylar ortak bir gelenekten ziyade, kişisel beğenileri ön plana çıkarmış, yapılara birbirlerinden farklı kimlik kazandırmıştır. Konutların dış cephe süslemelerinde çoğunlukla kullanılan taş malzeme, iç cephelerde yerini ahşap, alçı, çini/seramik, tavan resmi, kalem işi, metal ve karosiman gibi çeşitli malzeme ve tekniklerle oluşturulan süslemelere bırakmıştır. Bu çalışmada, İzmir'in Hilal semtindeki geleneksel konutlar cephe kurgusu, inşa malzemesi ve süsleme özellikleri dikkate alınarak incelenmiş, bunların günümüz halleriyle belgelenerek tanıtılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler: