Abstract:

Abstracten XIV. yüzyılın sonlarında Büyük Litvanya Prensliği topraklarına yerleşen Tatar toplulukları, XVI. yüzyıldan itibaren ana dillerini çeşitli sebeplerle kaybetmeye başlamışlardır. Ana dillerini unutan, fakat Müslüman kimliklerini unutmayan Litvanya Tatarları, dinî ihtiyaçlarını karşılayabilmek için İslamiyet’le ilgili metinlerin Slav dillerine çevirilerine ihtiyaç duymuşlardır. Bu sebeple, genellikle İslam dini ile ilgili metinlerden oluşan Arap harfleriyle yazılmış Litvanya Tatarları el yazmaları geleneği ortaya çıkmıştır. Litvanya Tatarlarına ait el yazmaları mirasından günümüze kadar ulaşan önemli kültür hazinelerinden birisi “kitab” türündeki el yazmalarıdır. Kitab, tefsir, hamail, tecvit gibi türlerden oluşan bu el yazmaları içerisinde “kitab” türünün ilgi çekici bir yeri vardır. Litvanya Tatarlarının ana dillerinin yerini alan Slav dilleriyle yazılmış Arap harfli bu “kitab”ların içinde çeşitli dinî hikâyeler, Müslümanların dinî ihtiyaçlarıyla ilgili bilgiler, tören tasvirleri gibi konuların yer aldığı metinler bulunmaktadır. Kitab türünün içinde yer alan metinlerden biri de Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait miraçname metnidir. Bu çalışmada, Litvanya Tatarlarına ait el yazmalarından İvan Lutskeviç Kitabı ile İbn Abraham Karitski Kitabı’nda bulunan Türkçe miraçname metnindeki bazı arkaik kelimeler üzerinde durulmaktadır. Metinde yer alan “balak ur- (ışık saçmak, aydınlatmak), dek dur- (uslu durmak, sakin olmak), ilersük şeş- (uçkur çözmek, zina yapmak), ür- (havlamak), viribi- (göndermek), biregi (birisi)” gibi arkaik kelimeler doğru yazılışları ve anlamları bakımından değerlendirilecektir.

Keywords: