Abstract:

Abstracten Sözleri, müziği, bestesi ve icrası annelere özgü olan laylalar (ninniler) temelde; annelerin, bebeklerini sakinleştirmek ya da uyutmak amacıyla, belli bir ritim ve ahenkle söyledikleri manzumelerdir. Kendine has bir ezgi, konu ve şekil özelliklerine sahip olan bu beşik nağmelerine benzer olarak, Azerbaycan folklorunda okşamalar/nazlamalar, azizlemeler, beslemeler de bulunmaktadır. Ancak bu sözlü edebiyat ürünleri, bebeğe yakın olan diğer kadınlar -nineler, teyzeler- tarafından, bebek uyanıkken ve onu severken söylenebildiği hâlde, laylalar, bebeğeyakın kişi olan annenin terennümleridir. Bu bağlamda, laylayı “layla” yapan, annenin sözleri, ezgisi ve performansıdır. Bebeğin duyduğu ilk ritmik sözler olan laylalar, toplum hayatının belli bir düzen ve uyum içerisinde sürdürülebilmesi için gerekli olan birtakım değer ve normları da bünyesinde barındırmaktadır. Dolayısıyla layla söyleyen kadın, bebeğini sakinleştirmek, gevşetmek ve uykusunu getirmenin yanı sıra, bazı toplumsal değer ve normları da bebeğine aktarmaktadır. Diğer bir ifadeyle, dünyayı, çevresini ve toplumu annesinin ezgili sözleriyle algılamaya, tanımaya ve anlamlandırmaya başlayan bebek, ilk günden, benimsemek ve uymak zorunda olduğu toplumsal değerleri ve normları duymakta, içselleştirmektedir. Makalede, Azerbaycan Türkleri laylalarının, toplumsal değer ve normları aktarma işlevi üzerinde, örnek metinlerden hareketle, durulmuştur. İnceleme sonucunda, Azerbaycan laylalarının; annenin bebeğine karşı sevgisi, onunla ilgili arzu ve isteklerinin yanı sıra, değerler ve normlar sisteminin öğretilmesi noktasında önemli bir işleve sahip olduğu görülmüştür. Aileye bağlılık, anne-baba sevgisi, anne-babaya saygı, ilgi, destek, yardım, hizmet, evlenip yuva kurma, çocuk sahibi olma, anne hakkı, yiğit, sabırlı, tok gözlü, ahlaklı olma gibi temaların laylalarda ön plana çıkarıldığı tespit edilmiştir.  

Keywords: