Özet:

Abstracten Bu çalışmada 17. Yüzyıldan Descartes ve 18. Yüzyıldan Hume’un akıl kavramları ele alınmakta, her iki filozofun akıldan ne anladıkları karşılaştırılmaktadır. Felsefe tarihi, neredeyse akıl kavramı hakkındaki bir tartışmanın tarihi olarak da okunabilir. İnsanın ayırıcı özelliği olarak aklın ne olduğu ve değeri hakkında filozoflar arasında tarihsel dönemlere ayrılabilecek farklılıklar vardır. Bu çalışmada ele alınan filozoflardan Descartes genellikle “rasyonalist” bir filozof olarak bilinir. Ancak Descartes “pratik felsefe” adını verdiği düşünceleriyle “deneyci” bir çizgiye geçiş yapar. Hume ise, ada deneyciliğinin bir üyesidir. Hume, insan aklını neden-etki bağı kuran bir “içgüdü”ye indirgerken, diğer yandan da “neden-etki” bağlantısı ideasının deneysel kaynakları olmadığını söyler. Açıklamasını yaparken, insan zihninde ideaları birbirine bağlayan ve deneyden gelip gelmediğini muğlak bıraktığı “Benzerlik, zamanda ya da yerde yakınlık ve neden ya da etki” (resemblance, contiguity in tine or place, and cause or effect) kavramlarına dayanır. Hume etik görüşünde de benzer şekilde deneysel kaynakları olmayan “sempati” kavramına dayanır. Descartes’ın dayandığı akıl anlayışı bir din ve siyaset eleştirisi geliştirmenin temeli olmaktan uzaktır. Buna karşılık, Hume’un akıl kavramı, giderek bir din ve siyaset eleştirisinin de temelini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: