Özet:

Balkan Savaşları ve ardından Birinci Dünya Savaşı'nın kaçınılmaz sonuçlarından birisi de esirler olmuştur. Osmanlı Devleti’nin elinde bulundurduğu Sırp savaş esirlerinin durumu, konuyla ilgili aracı devletlerin tutumu, aydınlatıcı bilgiler vermektedir. Aynı şekilde Sırbistan’da bulunan Osmanlı savaş esirlerinin sağlıkları, hayatlarına  nasıl devam ettikleri konuyla ilgili üçüncü ülkelerin tavırları ve bu konudaki çalışmaları konuya ışık tutacak muhtevadadır. Sırbistanlı subay ve askerlerin Osmanlı Devleti'ndeki çalışmaları, firar girişimleri, bunların bazılarının yakalanması sonucu vermiş olduğu bilgiler önemlidir. Bozkırdan Isparta'ya nakledilen Sırp sivil esirlerin masraflarının Amerikan yetkililer tarafından karşılanması, Afyonkarahisar Esir Kampı v.b. Osmanlı Esir Kampları'ndaki Sırp esirler , konuyu detaylandırıcı içeriğe sahiptir. Sırbistan'da bulunan Osmanlı esirlerin serbest bırakılması ve nakli, Sırbistan'dan Selanik'e gelmekte olan Osmanlı esirlerinin sevkleri ve ihtiyaçları, özel vapurlarla nakl edilmeleri için teşebbüste bulunulması, ortaya çıkan güçlükler, subay ailelerinin sevklerindeki zorluklar, sevk masraflarının İslam Cemaati tarafından karşılanması dikkat çekicidir. Sırbistan'daki Osmanlı esirleri savaşın bitmesine yakın yeni bir tutumla karşı karşıya kalmışlardı. Sırp hükümeti esirlerin bakımları, savaş hukukuna göre esirlerin barınmalarının ortaya çıkardığı güçlükler, Osmanlı Devleti'nin elinde bulundurduğu Sırp esirlere karşı iyi muamele etmesi isteği, etkili olmuştu. Sırp hükümeti Osmanlı esirlerini tamamen serbest bırakmaya karar vermişti. Sırp hükümetinin bu kararı üzerine esirlerin parça parça ülkelerine dönmesi kararlaştırılmıştı. Ancak daha sonra bu durumun bazı sakıncalara yol açacağı görülmüştü. Güvenliklerinin sağlanması, yolculuk esnasında karşılaşılacak güçlükler, iaşe sorunları, nerelerde konaklayacakları, hangi vasıtaları kullanacakları, kaçar kişiden oluşan gruplarla hareket edecekleri belli başlı soruları oluşturmuştu. Bu değerlendirmelerin ardından daha pratik bir çözüm yolu üzerinde durulmuştu. Sırbistan'daki esirlerin tamamının aynı anda Osmanlı topraklarına götürülmesi fikri benimsenmiş ve bu yolda çalışmalara hız verilmişti. Esirlerin Osmanlı topraklarına ulaştırılmasında kilit rolü Selanik oluşturmuştu. Selanik'e ulaşan esirler için özel bir ulaşım programı hazırlanmaya çalışılmış hazırlanan vapurlar aracılığıyla esirlerin sevkiyatı hızlandırılmıştı. Ayrıca sevkedilen esirlerin Anadolu'daki refahlarının temini için gayret gösterilmişti. Bunların rahatlarının temini için yeni bir bütçe oluşturulmaya çalışılmıştı.

Anahtar Kelimeler: