Abstract:

Metin dil bilimi, dil çalışmalarında temel birim olarak metni kabul etmekte, metnin anlamını cümlelerin birbirleriyle kurdukları bağlantılarda aramaktadır. Bu bağlamda dilsel açıdan “ metin, birbirini izleyen sıralı ve anlamlı bütünler oluşturan tümceler dizisidir.” diye tanımlanmaktadır. Bu tanım metni oluşturan cümlelerin rastgele sıralanmadığını aralarında her yönden uygun bağlantıların olması gerektiğini göstermektedir. Dolayısıyla metin bir bütün olarak yapısı, işlevi ve onu oluşturan unsurlar arasındaki ilişiklilerle birlikte ele alınmaktadır. Bu nedenle metin dilbilim çalışmalarında bir dilsel olgunun metin olup olmadığını belirleyen metinsellik ölçütleri geliştirilmiştir. Bağdaşıklık ve tutarlılık dilsel bir birimin metin olup olmadığı belirlemede kullanılan metinsellik ölçütlerindendir. Bağdaşıklık metindeki cümlelerin kendi içindeki bağlantısı ve ilişkisiyle şekillenir ve daha çok metnin dilbilgisel görünümüne odaklanır. Tutarlılık ise metnin genel bütünlüğüyle ve kabul edilebilirlikle ilgilenir. Bir metnin bağdaşıklık durumu metnin yüzey yapısındaki dilsel unsurlarla sağlanırken tutarlılık durumu ise metnin derin yapısında anlamlar arasındaki mantıksal ilişkilerle sağlanır. Bu çalışmada Türk edebiyatının tanınmış yazarlarından olan Halit Ziya Uşaklıgil‟in Ferhunde Kalfa adlı hikâye metni bağdaşıklık ve tutarlılık ölçütlerine göre incelenecektir. Bağdaşıklık ve tutarlılık görünümü hikâyeden seçilen alıntılarla örneklendirilecektir.

Keywords: