Abstract:

XIX. yüzyılın ikinci yarısında Ermeni sorunun ortaya çıkmasındaki önemli faktörlerden biri Osmanlı topraklarında gerçekleştirilen misyonerlik faaliyetleridir; özellikle de Amerikalı misyonerlerin çalışmalarıdır. Amerikalı misyonerler 1819 yılında Anadolu topraklarına geldikleri andan itibaren Rumlar, Yahudiler ve Ermeniler arasında faaliyet göstermişlerdir. Amerikalı misyonerlerin Ermeniler arasındaki yapmış oldukları çalışmalar başarılı olmuştur. Sağlık, eğitim alanında verilen hizmetler Ermeniler ile Amerikalı misyonerleri birbirine derinden bağlanmıştır. Amerikalı misyonerler bütün bu çalışmaları 1810 yılında Boston’da kurulan ABCFM’ye bağlı olarak gerçekleştirmişlerdir. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na İttifak Bloğu yanında katılması, Ermenilerin bağımsız devlet kurma hayallerini daha da perçinleştirmiştir. Ermeni komitelerinin öncülüğünde Ermenilerin bu dönemde Doğu Anadolu’da çıkarmış olduğu isyanlar Osmanlı Devleti’nin Doğu Anadolu’da iki ateşe arasında kalmasına neden olmuştur. Bu nedenle 27 Mayıs 1915’te Osmanlı Devlet Sevk ve İskân Kararı almış; bölgenin güvenliği için Ermeni vatandaşlar zorunlu göçe tabi tutulmuşlardır. 1915 yılında sevk edilen Ermenilere yardım toplamak amacı ile İstanbul Amerika Büyükelçisi Henry Morgenthau’nun da yardımı ile Dodge, Barton, Crane tarafından 16 Eylül 1915’te Armenian Relief Committee kurulmuştur. Bölgede ayrıca faaliyet gösteren Palestine-Syrian Relief ve Persian Relief adlı iki yardım derneği de bulunmaktadır. Kasım 1915’de bu üç yardım derneği American Committe for Armenian and Syrian Relief adını alarak birleşmişlerdir. Anadolu’da bulunan Amerikan misyonerleri de bu derneğe bağlı olarak faaliyetlerine devam etmişlerdir. Bu örgüt 1918 ve 1919 yılında adını değiştirerek ilk önce American Committee for Relief in the Near East ve daha sonra da Near East Relief adını almıştır. Yapılacak olan çalışmanın amacı Amerikan yardımlarının misyonerler aracılığı ile Ermenilere nasıl ulaştırıldığını ve ne kadar yardım toplandığını göstermektir. En önemlisi de Amerika’da yardım toplama faaliyetlerinde kullanılan “kötü-zalim Müslüman Türk” ile “mazlum Ermeni” imajının nasıl yaratılıp kullanıldığını göstermektir. Çalışmada özellikle Amerikan gazeteleri (The Newyork Times, Chicago Daily Tribune, The Washington Post) ve dönemin tanıklıklarının hatıraları kullanılacaktır.

Keywords: