Özet:

Dinleme, konuşma, okuma ve yazma öğretiminin dışında dil öğretiminin bir başka amacı da değer ve kültür öğretimidir. Her dil kendi bünyesinde ait olduğu topluma özgü bir kısım hususiyetler taşıdığından, dili temsil ettiği toplumun değerlerinden soyutlamak mümkün değildir. Bugüne kadar farklı ülkeler arasında ders kitapları aracılığıyla değerler eğitimi konusunda karşılaştırmalı bir çalışmanın yapılmamış olması ve değer kelimesinden yalnızca içinde yaşanılan topluma ait bir kısım motiflerin anlaşılması ciddi bir problemdir. Bu yönüyle çalışma ders kitapları aracılığıyla ülkelerin değerleri arasında bir mukayese yapma şansı vermesi ve her ülkenin kendine has değerlerinin olabileceğini somutlaştırması açısından önemlidir. Çalışma nitel gelenekten faydalanarak yapılmış doküman analizidir. Çalışmada Türkiye ve Kazakistan’da ortaokul seviyesinde okutulan Türkçe, Kazakça ve Rusça ders kitapları benzer özellikler gösteren iki şehirden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yoluyla temin edilmiştir. Ardından kitaplarda verilen değerleri daha kolay tespit etmek adına analize konu olacak veriden örneklem seçme yoluna gidilerek ders kitaplarındaki kurmaca metinler belirlenmiş ve çalışma kurmaca metinler üzerinde yapılmıştır. Çalışma için incelenecek metinler belirlendikten sonra, ortaokul seviyesindeki Kazakça ve Rusça ders kitaplarından belirlenen kurmaca metinler öncelikle Türkçeye çevrilmiş, ardından bu metinlerin kurmaca olup olmadığını teyit etmek açısından alan uzmanlarına müracaat edilerek bu hususta teyit alınmıştır. Veri analizi sırasında öncelikle veri setine hâkim olmak için araştırmacılar ve iki konu alanı uzmanı tarafından veri seti tekrar tekrar okunmuştur. Ardından eldeki veriler içerik analizine tabi tutularak kodlamalar yapılmıştır. Kodlamalar sırasında analiz birimi değer olarak belirlenmiştir. Belirlenen değerler devamında birbirinden bağımsız olacak şekilde bir kısım kategoriler altında toplanmaya çalışılmıştır. Çalışmada ulaşılan nitel verileri desteklemek için ise sayısallaştırmalar yapılmış, elde edilen bulgular yüzde olarak verilmiştir. Çalışma sonucunda başta medeniyet algısı olmak üzere kültürel ve bölgesel birtakım dinamiklerden dolayı din, hayal, karakter, yetenek, Atatürk gibi değerlerin farklılık arz ettiği, buna karşılık yetiştirilmek istenen insan tipiyle bağlantılı olarak ele alınış biçimiyle zaman zaman farklılıklar gösterse de doğa, olumlu değerler ve milli değerler konusunda kitaplarda bir ortaklık bulunduğunu ifade etmek mümkündür. 

Anahtar Kelimeler: